ژانر علمی-تخیلی و شاهکارهایش؛ از متروپلیس تا ماتریکس
به گزارش فیلمنت نیوز، ژانر علمی-تخیلی، فراتر از داستانهای تخیلی کودکانه است. این ژانر، دروازهای به سوی دنیاهای ناشناخته و هستیهای متفاوت میگشاید و با خلاقیتهای جسورانه خود، دیدگاه ما را به دنیای اطرافمان به کلی دگرگون میکند. در واقع ژانر علمی-تخیلی، ما را به سفری شگفتانگیز در میان کهکشانها و سیارات دیگر میبرد.
از فیلم «سفر به ماه» ساخته ژرژ ملییس گرفته تا فیلمهای امروزی مثل «جاذبه» اثر آلفونسو کوارون، ژانر علمی-تخیلی همواره با ترسها و دغدغههای بشر درهم آمیخته بوده است.
در اواخر دهه ۶۰، «۲۰۰۱: ادیسه فضایی» ساخته استنلی کوبریک، با خلق دنیایی شاعرانه و حیرتانگیز، ژانر علمی-تخیلی را به سطح جدیدی از بلوغ رساند. فیلمهایی مانند «ستاره تاریک» و «بیگانه» با نگاهی طنزآمیز و تاریک به این ژانر پرداختند و در مقابل، جرج لوکاس و استیون اسپیلبرگ با آثار سرگرمکننده خود، به جنبههای دیگری از ژانر علمی-تخیلی توجه نشان دادند.
ورود به قلمرو ذهن انسان در این ژانر در قرن بیست و یکم و با اکران دنبالههای «ماتریکس» ساختهی برادران واچوفسکی و «تلقین» ساختهی کریستوفر نولان، آغار شد. گویی مرزهای ژانر علمی-تخیلی با استفاده از امکانات خود، بخشهای جدیدی از دغدغههای انسان قرن جدید را واکاوی میکرد.
بیایید با هم سفری در میان مهمترین فیلمهای این ژانر داشته باشیم و گشتی در کهکشانهای پرماجرا و دنیاهای شگفتانگیز علمی-تخیلی بزنیم.
ماتریکس ۱۹۹۹ (The Matrix)
این فیلم اکشن، پر از جلوههای ویژه خیرهکننده و ایدههای توطئهآمیز است و داستان پسر نوجوانی را دنبال میکند که در دنیای رویاهایش غرق شده. در دنیای ماتریکس، رباتهای قاتل، شخصیتهای شرور قدرتطلب و قهرمانی دستوپا چلفتی که ناگهان به رزمیکاری ماهر تبدیل شده، حضور دارند. کارگردانها با تلفیق المانهای فیلمهای اکشن و مضامین اضطرابآلود مربوط به آینده، جان تازهای به این ژانر دمیدند. انتخاب کیانو ریوز برای نقش نئو شاهکار بود و نظر تماشاگران زیادی را که دوست داشتند خود را در جایگاه او ببینند، جلب کرد.
نابودگر ۱۹۸۴ (The Terminator)
فیلم «ترمیناتور» ساخته جیمز کامرون با بودجه ناچیز ۷ میلیون دلاری، فروشی بیش از ۷۰ میلیون دلار داشت و علاوه بر آغاز یک فرنچایز جدید، به شهرت آرنولد شوارتزنگر نیز کمک کرد. داستان سفر در زمان این فیلم که با الهام از فیلم (La Jetée) ساخته کریس مارکر ساخته شده، به طور هوشمندانهای به کاوش در مضامینی مانند تقابل انسان و ماشین و ارتباط گذشته، حال و آینده میپردازد و در کنار آن، صحنههای اکشن نفسگیری را نیز به نمایش میگذارد. دنباله این فیلم با عنوان «ترمیناتور ۲: روز داوری» با معرفی یک سایبورگ پیشرفتهتر و با احساسات بیشتر، مهارت کامرون در خلق شخصیتهای زن قوی و مستقل مانند سارا کانر را به رخ میکشد.
برخورد نزدیک از نوع سوم ۱۹۷۷ (Close Encounters of the Third Kind)
این شاهکار علمی-تخیلی ساخته استیون اسپیلبرگ در سال ۱۹۷۷، ژانر فیلمهای حمله بیگانگان را با روایتی متفاوت دگرگون کرد. در این فیلم، ارتباط با موجودات فضایی به عنوان دریچهای به سوی آگاهی برتر به تصویر کشیده شده است. روی نری، شخصیت اصلی داستان، با رؤیاها و صداهایی که او را به سوی ملاقات با موجودات فضایی رهنمون میکنند، مجذوب این موجودات میشود. «برخورد نزدیک از نوع سوم» با حفظ لحنی امیدوارکننده و الهامبخش، به نقد رازداری دولت و ارتش میپردازد که بازتابی از سرخوردگی مردم آمریکا پس از رسوایی واترگیت است.
جنگ ستارگان: امید تازه ۱۹۷۷ (Star Wars: A New Hope)
«جنگ ستارگان» سفر بینظیری را در کهکشانی پر از روباتها، سفینههای فضایی و نبردهای حماسی به تصویر میکشد. فیلمنامه این فیلم که توسط جورج لوکاس و با الهام از کتاب «قهرمانی با هزار چهره» نوشته جوزف کمبل نوشته شده، ترکیبی از عناصر مختلف از جمله آثار کوروساوا و فلش گوردون است. موفقیت این فیلم تا حدودی به دلیل نوآوریهای فنی و حضور گروهی از بازیگران مشهور از جمله الک گینس و هریسون فورد بود. «جنگ ستارگان» به عنوان تجربهای پیشرو در تاریخ سینما، تاثیرات خود را تا به امروز حفظ کرده است.
۲۰۰۱: ادیسه فضایی ۱۹۶۸ (۲۰۰۱: A Space Odyssey)
استنلی کوپریک، با خلق «۲۰۰۱: ادیسه فضایی» در سال ۱۹۶۸، مرزهای ژانر علمی-تخیلی را جا به جا کرد. این فیلم حماسی، با جلوههای ویژه خیرهکننده و داستانی عمیق درباره تکامل بشر، تماشاگر را به سفری فلسفی در اعماق فضا میبرد. این فیلم که اقتباسی از رمان «ادیسه فضایی» نوشته آرتور سی. کلارک است، سوالات عمیقی را دربارهی هوش مصنوعی، حیات فرازمینی و سرنوشت نسل بشر مطرح میکند. این فیلم با توجه دقیق به جزئیات مختلف روایت، به اثری کلاسیک و جاودانه تبدیل شده است. پایانبندی مبهم و پیچیدگیهای تماتیک آن، مخاطب را به تفکر و تامل وا میدارد و جایگاه «۲۰۰۱» را به عنوان یکی از برترین فیلمهای علمی-تخیلی تاریخ سینما تثبیت میکند.
متروپلیس ۱۹۲۷ (Metropolis)
«متروپلیس» ساخته فریتس لانگ در سال ۱۹۲۷، نه تنها شاهکار ژانر علمی-تخیلی به حساب میآید که در تاریخ سینما نیز جایگاهی پیشگام دارد. این فیلم صامت آلمانی، با جلوههای ویژه پیشرفته و عمق تماتیک قابل توجه خود به کاوش تضاد طبقاتی و پیامدهای سوء استفاده از فناوری میپردازد. پادآرمانشهر «متروپلیس» با آسمانخراشهای عظیم و زیرزمینهای تاریک خود، تصویری تکان دهنده از نابرابری و ستم را به تصویر میکشد. تبدیل شدن ماریا، ربات، به زنی واقعی، لحظهای نمادین در تاریخ سینما است که تا به امروز نیز مورد تحلیل و تحسین قرار میگیرد. با وجود آن که نزدیک به یک قرن از ساخته شدن «متروپلیس» میگذرد اما همچنان با قدرت بصری و روایی خود مخاطبان را مجذوب میکند و به عنوان یکی از آثار کلاسیک ژانر علمی-تخیلی یاد میشود.
بیگانه ۱۹۷۹ (Alien)
ریدلی اسکات با ساختن فیلم «بیگانه» در سال ۱۹۷۹، شاهکاری در ژانر وحشت و علمی-تخیلی خلق کرد. این فیلم که ترکیبی از فیلمنامهای قدرتمند و طراحیهای پیشگامانهی اچ. آر. گایگر است، داستان گروهی فضانورد را روایت میکند که با موجود فضایی مرگباری روبرو میشوند.
حضور پررنگ شخصیت زن قهرمان با بازی سیگورنی ویور و فضاسازی وهمآلود و فراگیر فیلم، به ارزشهای آن میافزاید. «بیگانه» نه تنها استانداردهای تازهای برای ژانرهای علمی-تخیلی و وحشت تعریف کرد، بلکه پس از خود بر فیلمهای بیشماری نیز تاثیر گذاشت.
سولاریس ۱۹۷۲(Solaris)
آندری تارکوفسکی در سال ۱۹۷۲ با اقتباسی از رمان «سولاریس» اثر «استانیسلاو لم»، به کاوش در تمهای فلسفی و معنوی در ژانر علمی-تخیلی پرداخت. این فیلم، داستان روانشناسی را دنبال میکند که در حال تحقیق بر روی وقایعی عجیب در یک ایستگاه فضایی است که به دور سیارهای به نام سولاریس میچرخد. سولاریس اقیانوسی بیگانه است که تجسم خاطرات انسانهاست.
تصاویر رویایی و روایت دروننگرانه تارکوفسکی، پیشفرض علمی-تخیلی فیلم را به تأملی عمیق در باب عشق، ایمان و حافظه تبدیل کرده و «سولاریس» را به اثری منحصربهفرد در این ژانر بدل میکند.
ای.تی. موجود فرازمینی ۱۹۸۲ (E.T. the Extra-Terrestrial)
استیون اسپیلبرگ در فیلم «ای.تی. موجود فرازمینی» روایت کلیشهای برخورد با موجودات فضایی را دگرگون میکند و دیدگاه موجود فضایی نسبت به انسانها را به تصویر میکشد. هسته احساسی فیلم، پیوند میان الیوت، پسری تنها، و ئی.تی، موجود فضایی سرگردان است.
اسپیلبرگ در این فیلم، حس کودکانه را با مضامین تیرهتر، مانند تهدیدی که مقامات بیرحم ایجاد میکنند در هم میآمیزد. تجربیات شخصی اسپیلبرگ بر این داستان تأثیر گذاشته و «ای.تی.»را به سنگ بنای فرهنگی و پدیدهای موفق در میان منتقدان تبدیل کرد.
سخن آخر
تجربه دیدن فیلمهای علمی-تخیلی، تجربهای هیجانانگیزی است. فیلمهایی که در این لیست بررسی کردیم، جنبههای مختلفی از این ژانر مهیج را شامل میشوند. در فیلمنت شما میتوانید برترین فیلمهای علمی-تخیلی را همین الآن مشاهده کنید.
امیر صنایعی