خاطرات غم‌انگیز یک حلزون

به گزارش فیلم‌نت نیوز، «حس توی قفس بودن، زندانی بودن خیلی وحشتناکه اما قفسی که ما برای خودمان می سازیم از هر قفسی ترسناک تره. خودتو آزاد کن…»*

دنیای انیمیشن‌ها همیشه به ما جهانی از رنگ و شادی و امید را هدیه کرده است. اولین مواجهه ما با انیمیشن در کودکی سرشار از خاطرات خوشی است که باعث شده تا امروز و حتی تا کهنسالی از دیدن تصاویر جادویی و خیال انگیز آن لذت می بریم. در این میان اما مواجهه با نوع دیگری از انیمیشن، جهان تازه‌ای در مقابل ما می‌سازند شبیه آنچه در انیمه‌ها اتفاق می افتد؛ جهانی خیالی، سرشار از فانتزی و نور و رنگ که گویی با همه رشد تکنولوژی در خود سینما همچنان دست نیافتنی است.

اما اتفاقی که انیمیشن «خاطرات یک حلزون» ساخته آدام الیوت رقم می‌زند نوع دیگری از ارتباط را ایجاد می کند که تلخ اما تاثیرگذار و حتی امیدآفرین است. اگر هر اثر هنری را خلاصه این سه اصل بدانیم که از یک ارتباط آغاز و در مرحله دوم به تاثیر می رسد و درنهایت باورپذیری را ایجاد می‌کند، این انیمیشن دقیقا نمونه موفقی از این مسیر است.

آدام الیوت در سال ۲۰۰۹ با انیمیشن «مری و مکس» جهان تازه ای از استاپ موشن را بر اساس یک داستان روانشناختی ارائه کرد. شکل تازه ای از داستان سرایی تراژیک در بستری از کمدی با عناصری که وام گرفته از جهانی که می شناسیم اما با چهره ها و فضاهایی دِفُرمه و غریب. حالا آدام الیوت با اثر تازه اش «خاطرات یک حلزون» باز به سراغ همان فضای تیره و سهمگینی رفته است که جهان و آدم‌هایش را در یک فضای خمیری و انیمیشن به تیغ نقد می‌کشد.

سلامت روان، روانشناسی و شناخت روان آدمی چه در «مری و مکس» و چه «خاطرات یک حلزون» اصلی‌ترین بخش روایت را تشکیل می‌دهد؛ انیمیشنی که قرار نیست برای کودکان باشد و این بار با آن فضای تیره، تراژدی‌اش بزرگسالان را هدف قرار داده است.

انیمیشن «خاطرات یک حلزون» داستان گریس و گیلبرت، یک خواهر و برادر دوقلو در دهه هفتاد میلادی در استرالیا است. این دو مادرشان را هنگام زایمان از دست داده‌اند، حالا با پدر فرانسوی‌‌ سابقاً شعبده‌باز و امروز فلج‌ و دائم الخمرشان زندگی می‌کنند و خیلی زود او را هم از دست می‌دهند و در ادامه هر دو به خانواده های مختلفی برای سرپرستی سپرده می‌شوند. دوقلوهایی که بزرگترین تفریح‌شان کتاب و خواندن داستان و تنهایی بخش جدایی‌ناپذیر زندگی آنان است.

داستان از همان ابتدا با مرگ و از دست دادن آغاز می‌شود، روایتی از تنهایی و حسرت و افسردگی های آدمی که در طول زمانه و تاریخ در هر جغرافیایی تکرار می‌شود. آدام الیوت داستان را از زبان شخصیت اصلی اش گریس روایت می‌کند و جملات او در طول فیلم هر کدام می تواند فصل تازه ای از معنا را برای مخاطب ایجاد کند‌.

بی‌تردید این انیمیشنی برای بزرگسالان است اما قطعا یک سوی ماجرا به جهان کودکان و نوجوانان برمی‌گردد. انیمیشن «خاطرات یک حلزون» بازنمایی رنج و تنهایی است که از کودکی آدمی آغاز می‌شود و می‌تواند تا زمان مرگ او را رها نکند و آنچه در این داستان می‌تواند بر مخاطب بزرگسال موثر باشد این است که بتواند نوع تازه‌ای از ارتباط را پیدا کند، جهان تازه‌ای که او را به درک بهتری سوق دهد.

تماشای انیمیشن «خاطرات یک حلزون» در فیلم‌نت

زندگی دوگانه این خواهر و برادر دو قلو در دو سمت استرالیا هر کدام شاخصه‌های از جهان امروز دارد. گریس که به زوج متفاوتی سپرده شده است با زنی که با او اختلاف سنی زیادی دارد آشنا می‌شود. او در کنار زنی سرشار از زندگی به نام پینکی نوع تازه‌ای از ارتباط را درک می‌کند و حضور پینکی و دوستی او تنها نقطه روشن زندگی‌اش می‌شود؛ همان زنی که فیلم با مرگ او آغاز می شود. اما گیلبرت در سوی دیگر استرالیا به خانواده‌ای مسیحی و مذهبی اما ریاکار سپرده می‌شود که در وجود او به دنبال اهریمنی خبیث می‌گردند و همین در نهایت باعث اتفاقات ناگوار بعدی می‌شود.

آدام الیوت چه در «مری و مکس» و چه در «خاطرات یک حلزون» جهانی معادل دنیای ما ساخته است با این تفاوت که شخصیت هایش زیبا نیستند، همگی با چهره های عجیب با خطوط کج و معوج، گوش های بزرگ و شکسته، چشم های تا به تا و قد و قواره‌هایی غیر متوازن هیچ عنصری از زیبایی جز در درون خود ندارند. در مدلی که او ارائه کرده است تنها چشم شخصیت‌هاست که نیکی و بدی آنها را لو می‌دهد و ما به عنوان بیننده از همان دریچه چشم‌ها با آنها همراه می‌شویم. در واقع آدام الیوت در روایت تازه اش همین دنیای امروز را در فضای دهه ۷۰ روایت کرده است، آنچه بر سر بشر امروز آمده و همچنان تکرار می‌شود و این تکرار رویاهای نسل‌های بعدی را هم تحت الشعاع قرار می‌دهد تا جایی که از خودت بپرسی این حجم تلخی را چگونه یک انسان خصوصا یک کودک می‌تواند تحمل کند؟

«خاطرات یک حلزون» علاوه بر روایت یک داستان تلاش می‌کند ذهن مخاطب را به سمتی ببرد که مسئولیت خود در قبال دیگران را مجدد به او یادآوری کند، اینکه هر برخورد ساده چگونه می‌تواند زندگی انسانی را تحت تاثیر خود قرار دهد تا جایی که میان ماندن و مبارزه کردن و افسردگی و تمام شدن کدام را بپذیرد و این توجه به نقش انسانی در جهانی که روز به روز ارزش‌های انسانی در آن رو به زوال می‌رود قطعا اثری هدفمند و درخشان است که باید آن را دید و از دیدنش لذت برد؛ در حالی که قطعا این انیمیشن درون و احساسات شما را نشانه گرفته است.

*بخشی از دیالوگ «خاطرات یک حلزون»

نوید جعفری نویسنده و منتقد سینما تئاتر

عکس‌هایی از صحنه و پشت صحنه انیمیشن خاطرات یک حلزون