انتظارها از «آواتار ۳: آتش و خاکستر»/ گامی جسورانه در عمق تاریک‌تر پاندورا

به‌ گزارش فیلم‌نت نیوز، دوستداران سینمای علمی-تخیلی همواره به دنبال آثاری هستند که نه تنها مرزهای این ژانر بی‌انتها را جابجا کنند، بلکه عمق روایی و تماتیک را نیز گسترش دهد و دنیایی قشنگ و نو بسازد! جیمز کامرون، این معمار مدرن جهان‌های خیالی در جهان امروز ما با «آواتار ۳: آتش و خاکستر» (که قرار است در دسامبر ۲۰۲۵ اکران شود) بار دیگر به چالش کشیده شده است. او دو فیلم از این فرنچایز را خواسته که هر دو در لیست سه فیلم پرفروش برتر تاریخ قرار دارند و حالا باید دید با قسمت سوم می‌تواند فراتر از موفقیت‌های گیشه‌ای دو قسمت پیشین خود برود و رکوردشکنی کند یا خیر.

تریلر رسمی فیلم که در کامیک-کان ۲۰۲۴ رونمایی شد و طی روزهای اخیر در پلتفرم‌های دیجیتال منتشر گردید، بیش از آنکه یک پیش‌نمایش ساده باشد، یک عهدنامه با دوستداران این سری است: قرار است این بار جهانی که در آن آتش نه تنها عنصری طبیعی، بلکه نمادی از خشم درونی و تحولات یک نژاد است را ببینیم. آیا این قسمت می‌تواند از دام کلیشه‌های فرنچایزهای بزرگ هالیوودی رهایی یابد و به عمقی برسد که مخاطبان را واقعا به خود جلب کند یا ممکن است وارد سیاهچاله‌های همیشگی هالیوودی شود؟ بیایید با نگاهی دقیق‌تر به جزئیات آشکارشده، این انتظارها را بررسی کنیم.

ابتدا، بیایید به گسترش جهان پاندورا بپردازیم. در حالی که قسمت دوم این فرنچایز  یعنی «آواتار: راه آب» (۲۰۲۲) با تمرکز بر قبایل خاص ساحلی و پرداختن به محیط‌های دریایی، مخاطبان را به عمق اقیانوس‌های ناشناخته برد، «آتش و خاکستر» به سراغ قبیله آتشین اش (Ash People) می‌رود؛ مردمی که طبق گفته کامرون در مصاحبه‌اش با ورایتی در ژانویه ۲۰۲۵، نه تنها خشن‌تر و جنگ‌جوتر از ناوی‌های آبی هستند، بلکه فرهنگی ریشه‌دار در آتشفشان‌ها و خاکسترهای سوزان دارند. این انتخاب صرفا یک دگرگونی بصری نیست؛ آتش در این روایت، نشانه‌ای‌ست از تنشی فروخفته که ریشه در سال‌ها ظلم، اشغال و تحقیر دارد. اگر آب در قسمت قبل نشانگر زیست‌پذیری و بقا بود، آتش این‌بار از انفجار خشمی عمیق خبر می‌دهد؛ خشمی که علیه استیلای بیگانه شعله‌ور شده است. نباید فراموش کنیم که کامرون در گذشته و در فیلم دوم از عنصر آب برای نماد جریان زندگی و مقاومت در برابر جریان استبداد استفاده کرد و این راه و رسم را به زیبایی به تصویر کشید.

حالا اگر تریلر فیلم را دیده‌اید کافیست تصور کنید که گدازه‌ها و انفجارها فقط قرار نیست لایه‌ای برای سینمای اکشن فیلم باشند و مفاهیمی سنگین را در خود جای داده‌اند: انفجارهای گدازه‌ای که نه تنها محیط را می‌سوزانند، بلکه روابط میان شخصیت‌ها را نیز دگرگون می‌کنند. شعله‌های درونی پاندورا این‌بار ممکن است از بیرون نیایند بلکه از دل خود قبایل برخیزند؛ مسیری که می‌تواند به تضادهای درون‌قبیله‌ای و شکاف‌های هویتی منتهی شود همان مسائلی که کامرون پیش‌تر تنها گریزی کوتاه به آن‌ها زده بود. شخصا باور دارم شاید فیلم حتی به خیانت‌هایی درون‌قبیله‌ای بپردازد که یادآور پیچیدگی‌های اخلاقی بین شخصیت‌های سینمایی در «بیگانگان» (۱۹۸۶) کامرون است.

بیایید امیدوار باشیم و باور داشته باشیم که از منظر فنی، کامرون بار دیگر استانداردهای صنعت سینما و جلوه‌های ویژه در آن را ارتقا می‌دهد. تریلر فیلم جدید آواتار نشان‌دهنده پیشرفت‌های چشمگیری در سیستم موشن کپچر است، به ویژه در رندرینگ بافت‌های پوستی موجودات پاندورا که حالا با جزئیاتی مانند رگه‌های آتشین و خاکسترهای معلق در هوا، واقعی‌تر از همیشه به نظر می‌رسند. طبق گزارش‌های فنی از مجله فیلم‌میکر در آوریل ۲۰۲۵، کامرون از سیستم جدیدی به نام High Frame Rate Plus استفاده کرده که نرخ فریم را تا ۴۸ فریم بر ثانیه افزایش می‌دهد، اما با الگوریتم‌های هوشمند برای جلوگیری از افکت اثر صابونی که در آثاری چون فرنچایز هابیت‌ انتقادبرانگیز بود؛ اقدامات زیادی انجام داده است. اثر صابونی در واقع باعث می‌شد کاراکترهایی که با جلوه‌های ویژه جاندار شده‌اند پوستی براق و اغراق‌آمیز در تمیزی داشته باشند و حالا این موضوع قرار است در «آواتار ۳» با کمک فناوری‌های روز، حل و فصل شود.

علاوه بر این، جلوه‌های ویژه CGI حالا با ادغام هوش مصنوعی پیشرفته برای شبیه‌سازی دینامیک سیالات (مانند جریان گدازه و آتش‌فشان) دقیق‌تر شده‌اند و قرار است آتشی واقعی‌تر از اقیانوس‌های قسمت دوم ببینیم. این نوآوری‌ها نه تنها برای سینمای سه‌بعدی طراحی شده‌اند، بلکه می‌توانند تجربه دوستداران سینما در سالن‌های IMAX را به سطحی برسانند که مخاطبان احساس کنند واقعا در میان شعله‌ها ایستاده‌اند، یعنی همان چیزی که کامرون در «آواتار» اول با معرفی دوربین‌های سه‌بعدی فیوژن به دست آورد. ناگفته نماند ما طرفداران فیلم در ایران از درک و تجربه این لذت محروم هستیم و نهایت شوقمان تماشای فیلم در فرمت 4K در یک تلویزیون بزرگ خواهد بود.

روایت فیلم، جایی است که انتظارات زیادی از سوی هواداران را دارد چرا که انتقاد اصلی به «راه آب» نبود عمق در شخصیت‌پردازی فرزندان جیک سالی (قهرمان این سری) بود؛ کاراکترهایی مانند نتایام که بیشتر به عنوان ابزارهای دراماتیک عمل می‌کردند تا افراد مستقل. کامرون قول داده در «آتش و خاکستر» تا این خلا را پر کند: طبق برخی تکه از فیلمنامه‌ لو رفته و تاییدشده در پنل دیزنی D23 در اوت ۲۰۲۴، تمرکز بر لو’اک (فرزند دوم جیک) و رابطه‌اش با قبیله اش (آتشی‌ها) افزایش یافته که همین امر می‌تواند به کاوش مفاهیمی مانند هویت دوگانه و وفاداری به قبیله خودش بیانجامد. معرفی شخصیت‌های جدید مانند وارنگ (با بازی اونا چاپلین)، رهبر ناوی‌های آتشین، فرصتی برای افزودن لایه‌های جدید به دنیای خیالی پاندورا است. ما با قبیله‌ای روبرو هستیم که طبق گفته‌های کامرون، الهام‌گرفته از فرهنگ‌های بومی آمریکای جنوبی و اسطوره‌های آتشین اساطیری است. این عناصر می‌توانند از یکنواختی روایت جلوگیری کنند و به جای تکرار فرمول «انسان بد، ناوی خوب» به پیچیدگی‌های اخلاقی بپردازند، مانند اینکه آیا آتش می‌تواند نمادی از خشم درون قبیله‌ای باشد یا تنها ویرانی.

مسائل زیست‌محیطی که دیگر هسته مرکزی فرنچایز را تشکیل می‌دهد در این قسمت با ظرافت بیشتری پرداخت می‌شود. کامرون که خودش هم یک فعال محیط‌زیستی قهار بوده (حمایت از کمپین‌های حفاظت از آمازون و اقیانوس‌ها و…)، در مصاحبه‌ای با نشریه گاردین در مارس ۲۰۲۵ اشاره کرد که فیلم جدید «آواتار: آتش و خاکستر» مستقیما به بحران‌های واقعی دنیای ما مانند آتش‌سوزی‌های جنگلی ناشی از تغییرات اقلیمی می‌پردازد. این تم نه تنها در هسته اصلی داستان یعنی جایی که انسان‌ها برای استخراج منابع آتشفشانی بازمی‌گردند بلکه در دیالوگ‌های میان شخصیت‌ها هم منعکس می‌شود. کامرون قول داده که مباحث مطرح شده در فیلم جدید آواتار می‌تواند مخاطبان را به تأمل در مسئولیت‌های جهانی وادارد.

در نهایت نباید فراموش کرد موسیقی فیلم نقش کلیدی در تقویت تمامی عناصر گفته شده خواهد داشت. پس از درگذشت جیمز هورنر، سایمون فرانگلن (که در قسمت دوم هم در بخش‌هایی ادامه‌دهنده راه هورنر بود) حالا با همکاری ارکسترهای دیجیتال، قطعات جدیدی خلق کرده که برخی از آن‌ها در تریلر هم شنیده می‌شود: ملودی‌های پرتنش با سازهای بومی مانند درام و دیگر سازهای کوبه‌ای که حماسه را با عاطفه زیرپوستی در این فرنچایز ترکیب می‌کنند.

اگر جیمز کامرون از کلیشه‌های رایج هالیوودی فاصله بگیرد و با جسارت بیشتری در جهان خیال‌انگیز پاندورا پیش برود، «آواتار ۳: آتش و خاکستر» می‌تواند به یک نقطه عطف در کارنامه‌اش و در تاریخ سینمای علمی-تخیلی تبدیل شود. به‌نظر می‌رسد «آواتار ۳» می‌تواند اثر سینمایی باشد که نه تنها گیشه را فتح کند، بلکه مانند «امپراتوری ضربه می‌زند» در امپراتوری جنگ ستارگان، فرنچایز را به افق‌های جدیدی ببرد چرا که در هر حال بر اساس گفته‌های کامرون، فعلا فیلم‌های آواتار لااقل تا قسمت پنجم ادامه دارند. با سابقه کامرون در خلق دنباله‌های برتر (مانند «بیگانگان» که عمق بیشتری به جهان ترسناک این فرنچایز داد)، این فیلم پتانسیل تبدیل شدن به یک شاهکار مدرن را دارد به شرط آنکه در آنکه جزئیات روایی‌اش به اندازه جلوه‌های بصری‌اش خیره‌کننده باشد. باید به تمامی دوستداران سینمای علمی تخیلی گفت که بی‌صبرانه منتظر باشید: پاندورا در حال سوختن است و این آتش می‌تواند قلب‌های ما را هم حین تماشای فیلم بسوزاند.

آرش پارساپور

آواتار در  فیلم نت

آواتار: راه آب  در فیلم نت

آواتار:‌آتش و خاکستر به زودی در فیلم نت