تنها صداست که می‌ماند

به گزارش فیلم نت نیوز، برای نسل‌هایی که عاشق سینما و سریال بودند و در روزگارانی نه چندان دور هنوز از زیرنویس‌های امروزی خبری نبود، دو راه برای دیدن فیلم‌ها وجود داشت یکی دیدن فیلم با زبان اصلی و حدس و گمان پیرامون آنچه در داستان می‌گذرد با همان محدود دانش زبان انگلیسی (که آن را هم از دیدن فیلم‌ها یاد گرفته بود) و یا لذت بردن از دوبله فارسی فیلم‌ها و شاهکار‌های هنری جهان که به مدد صدا‌های ماندگار پدید آمده بود.

تا سال‌ها کسی نمی‌دانست پشت این صدا‌های پر طنین چه هنرمندانی‌ایستاده‌اند اما آرام آرام دوبلور‌ها همانند بازیگران مطرح شدند تا جایی که اگر مثلاً در فیلمی دوبله آلن دلون را کسب جز خسروشاهی می‌گفت یا دوبله جان وین را کسی جز ایرج دوستدار عملاً آن فیلم دیگر دلنشینِ فیلم بین‌های حرفه‌ای نبود.

از آن نسل طلایی دوبله در ایران که که دوبله را نه به عنوان یک شغل که به عنوان هنری عاشقانه مطرح کردند بسیاری رخت عافیت پوشیدند و دیگر در میان ما نیستند و افسوس که در ابتدای اسفند امسال هم یکی دیگر از این بزرگان را هم از دست دادیم.

منوچهر والی‌زاده، مدیر دوبلاژ، بازیگر تئاتر، سینما و تلویزیون، مجری و گوینده رادیو و دوبلور توانمند سینما و تلویزیون، در آغازین روز ماه آخر سال از میان ما رفت تا همچنان جمله تنها صداست که می‌ماند در ذهنتان تداعی شود و از یاد نبریم چه آثار درخشانی به مدد صدای دلنشین او برای ما دوبله شد و همچنان در ذهن ما ماندگار است. برای هم نسلان من احتمالاً صدای لوک خوش شانس اصلی‌ترین صدای ماندگار اوست که هر جمعه ما را پای تلویزیون‌ها نگاه می‌داشت تا به ماجرا‌های لوک خوش شانس با صدای منوچهر والی‌زاده در کنار اسب‌ها آرام لوک با صدای زنده یاد حسین عرفانی و بوشوگ با صدای شادروان محمد عبادی، بخندیم و شاد و باشیم.

و البته برای علاقه‌مندان سریال دوبله مایکل اسکافیلد در مجموعه تلویزیونی فرار از زندان قطعاً یکی از آثار ماندگار اوست. زنده یاد منوچهر والی‌زاده از نسل دوبلور‌های بود که سال‌ها برای رسیدن به نقش اصلی کارآموزی کرد و از دوران نوجوانی عمر و زندگی خود را صرف صداپیشگی کرد. او در سال‌های ۱۳۳۸–۱۳۳۷ از دوران دبیرستان بعد از چند تئاتر آماتوری به تئاتر تهران راه یافت.

پرویز بهادر از گوینده‌های توانای رادیو از او دعوت کرد تا فیلم ایتالیایی «نرون و مسالینا» را در حد یک خط گویندگی کند. بعد از آن باز هم به کار تئاتر کشیده شد. در لاله‌زار تئاتری به نام «تهران» بود و منصور متین که از هنرپیشه‌های توانمند لاله‌زار بود و همسرش خانم مورین که کارگردانی می‌کرد، در آن جا حضور داشتند. او در این تئاتر نقش گدا را بازی کرد که در حد یک جمله حرف میزد و صدایش در صحنه پخش شد. منصور متین که از اولین دوبلور‌ها و مدیر دوبلاژ بود، صدای والی‌زاده را شنید و او را دعوت به کار کرد سال ۱۳۳۸ بود که در کنار متین در استودیو «شاهین فیلم» خیابان بهار فعلی نقش‌های کوچک را صداپیشگی کرد. متین او را به استاد و پدر دوبلاژ ایران ـ علی کسمایی ـ معرفی کرد و چندین سال در خدمت این استاد کارآموز بود.
در سال ۱۳۴۰ از طریق تاجی احمدی به‌امین‌امینی معرفی شد، (استودیو عصر طلائی) و اولین بازیگری او در سینما بازی در فیلم خداداد (۱۳۴۱) بود و تا ۱۳۵۷ در ۱۸ فیلم سینمایی در کنار بازیگران مطرحی همچون بهروز وثوقی و رضا بیک‌ایمانوردی، بهمن مفید و نصرت کریمی نقش آفرینی کرد و پس از انقلاب نیز در چند فیلم سینمایی و مجموعه تلویزیونی به ایفای نقش پرداخت.

فعالیت او در رادیو در برنامه محبوب «صبح جمعه با شما» در کنار جمعی از حرفه‌ای‌های صداپیشگی در ایران بخش دیگری از فعالیت‌های این هنرمند فقید است. اما عمده فعالیت ماندگار او در دوبله شکل گرفت، اولین بار با شخصیت جیم وست با بازی رابرت کنراد در مجموعه تلویزیونی« وست زبل و زرنگ»، با صدای او در سال ۱۳۵۱ به محبوبیت زیادی در ایران دست یافت. او همچنین دوبله شخصیت محبوب شرلوک هلمز در مجموعه‌ای به همین نام تولید دهه ۱۹۴۰ با بازی بازیل رتبون را بر عهده داشت که در دوره پخش در ایران مورد استقبال فراوانی قرار گرفت.

صدای خاص او این قابلیت را داشت تا به جای نقش‌های مختلف در سن و سال‌های مختلف صحبت کرد، همانطور که از همان دوران جوانی تا میانسالی این قابلیت صدایی به او اجازه داد که همزمان بتواند در پروژه‌های مختلف و در نقش‌های مختلف صداپیشگی کند‌. یکی از شاخصه‌های مهم دوبله در ایران نشستن صدا بر نقش است و همانطور که قبلاً اشاره شد بسیاری از بازیگران در ایران محبوبیت خود را مدیون دوبله‌های درخشان و صدا‌های ماندگار هستند. همانند صدای خسرو خسروشاهی بر تصویر آلن دلون و آل پاچینو یا صدای ماندگار زنده یاد منوچهر اسماعیلی بر پیتر فالک و بهروز وثوقی، یا صدای شادروان چنگیز جلیلوند بر چهره محمد علی فردین و پل نیومن.

منوچهر والی‌زاده به جای بازیگران بسیاری در دوبله فارسی سخن گفت. از رابرت دنیرو و‌اندی گارسیا در «پدرخوانده» تا کیانا ریوز در «ماتریکس» تا بروس لی در «بازی مرگ» اما عمده محبوبیت او را باید در دوبله نقش‌های تام کروز در مجموعه «ماموریت غیر ممکن»، تام هنکس و استیو مک کویین، ادی مورفی و جان تراولتا دانست.

زنده یاد والی‌زاده در انیمیشن هم خالق آثار ماندگار بسیاری برای کودکان بوده است علاوه بر «لوک خوش شانس» صدای دلنشین او در در نقش «گربه چکمه پوش» و مجموعه فیلم‌های «گارفیلد» را قطعاً فراموش نخواهید کرد. داستان دوبله در ایران، مسیری پر فراز و نشیب است، سینمای غیر فارسی و مجموعه‌های مختلف خارجی تا سالیان سال و در ابتدای شکل‌گیری سینما و تلویزیون در ایران نقش مهمی داشتند و قطعاً اگر هنر دوبله و صداپیشگان آن نبود تردیدی نیست که بسیاری از شاهکار‌های تصویری جهان اینچنین در ایران مورد اقبال عمومی قرار نمی‌گرفتند. وقتی پای صحبت بسیاری از این بزرگان می‌نشینیم و از دغدغه‌ها و مشکلات دوبله می‌شنویم، متوجه می‌شویم که این هنرمندان را تنها عشق به این حرفه در این وادی حفظ کرده بود و ما چه سعادتمند بودیم که شاهد حضور این هنرمندان و صدای ماندگار آنان بودیم.

که به قول حضرت سعدی هرگز نمی‌رد آنکه دلش زنده شد به عشق و بی‌شک آنچه در مورد هنر و هنرمند می‌توان گفت همین است. آدم‌ها می‌آیند و ‌می‌روند، آثار مختلفی از جهان خلق می‌شود اما آنچه در وادی هنر سال‌ها پس از فوت هنرمند باقی است آثاری است که با عشق آفریده است. زنده یاد منوچهر والی‌زاده در اسفند ۱۴۰۳ از می‌ام ما رفت اما صدای ماندگار و هنرمندانه او که به شخصیت‌ها جان داده است تا همیشه هست و فراموش نخواهد شد.
روحش شاد و یادش گرامی.

نوید جعفری نویسنده و منتقد سینما و تئاتر