مستند «رزم آرا، یک دوسیه مسکوت» به مساله قتل مرموز رزم آرا می پردازد.
به گزارش فیلم نت نیوز، «رزم آرا، یک دوسیه مسکوت» مستندی تاریخی – آرشیوی به کارگردانی احسان عمادی و تهیه کنندگی حسام اسلامی است که در حال حاضر در بخش «سینمای دیگر» فیلم نت عرضه شده است.
احسان عمادی در دومین همکاری اش با حسام اسلامی در زمینه مستند های تاریخی – آرشیوی سراغ سوژه رزم آرا رفته است. او که قبلا مستند «محاکمه» را به تهیه کنندگی اسلامی ساخته بود در این اثر نیز به خوبی زندگی سپهبد حاج علی رزم آرا، نخست وزیر محمد رضا پهلوی، را در چند بخش مورد بررسی قرار داده و توجه ها را به پرونده مسکوت قتل وی در سال ۱۳۲۹ جلب می کند.
فیلم را می توان به چند بخش تقسیم کرد: بخش اول به تولد و زندگی رزم آرا و حضور او در ارتش و شخصیت نظامی اش او می پردازد، بخش دوم تلاش های او را برای نخست وزیر شدن و ورود مستقیمش به عرصه سیاست نشان می دهد و در بخش پایانی پرونده قتل او رو می شود. البته فیلم از ابتدا ما را با مرگ رزم آرا رو به رو می کند اما در بخش پایانی آن را به اوج می رساند.
با توجه به اینکه مستند هنوز گونه محبوبی مانند فیلم های داستانی برای تماشاگر ایرانی نیست، عمادی توانسته با ساخت این فیلم تماشاگر را بر سر دوراهی انتخاب بین مستند و داستانی قرار دهد. فیلم مانند بسیاری از مستندهای آرشیوی، خسته کننده و کسالت بار نیست. استفاده درست و به جا از آرشیو صوتی، عکس ها و فیلم های آرشیوی و در هم تنیده شدن با انیمیشن و مصاحبه های مرتبط، رنگ رخوت را از فیلم زدوده و تماشاگر را به خود جذب می کند.
شنیدن صدای افراد مهم سیاسی که نقش تعیین کننده ای در سرنوشت کشور داشته اند، خود جذابیتی برای دیدن فیلم است. اما مهم ترین اتفاق در پرداخت روایت صورت گرفته است. عمادی در این فیلم مرز بین خوب و بد، مرز بین سیاتمدار محبوب و سیاستمدار کثیف را به خوبی در هم می آمیزد و تصویر نهادینه شده در ذهن تماشاگر را از شخصیت های مهم سیاسی در دوره پهلوی دوم بر هم زده و به خوبی مرز را جا به جا کرده، رنگ خاکستری به همه شخصیت های سیاسی سفید و سیاه آن دوران می پاشد و ما را با واقعیت خاکستری بودن هر شخصیت آشنا می کند.
نکته مهم دیگر مستند رزم آرا، حفظ کردن خط اصلی روایت و صادر نکردن حکمی قطعی و یک طرفه در مورد پرونده مسکوت رزم آرا است. فیلمساز حکم قطعی نمی دهد، نظر بیننده را در مورد آنچه تا کنون درباره قتل رزم آرا خوانده عوض نمی کند، اما گزینه های دیگری را هم روی میز قرار داده و احتمال دست داشتن افراد دیگری در مرگ رزم آرا را مطرح می کند. مهم ترین نکته این است که فیلمساز فقط به گزینه های روی میز می افزاید؛ ولی دست به انتخابی قطعی نمی زند و همین باعث می شود که در پایان فیلم، بیننده به دلیل اصلی مرگ رزم آرا و قاتل اصلی او پی نبرد و این بی طرفی مهمترین نکته در ساخت مستند رزم آرا است.
عمادی در مصاحبه های فیلم نیز دقت زیادی به خرج داده و سراغ هر کسی نرفته است، او افرادی را انتخاب کرده که به طور مستقیم به روز حادثه و آن دوران مربوط می شوند و مانند بسیاری از مستند ها فقط به حضور صرف کسی که آن روزها را به یاد داشته باشد اکتفا نکرده است. با توجه به گذشتن نزدیک به هفتاد سال از مرگ رزم آرا و از دنیا رفتن بسیاری از افرادی که در زمان او نقش آفرین بوده اند، عمادی از میان انتخاب های محدود بهترین گزینه ها یعنی عبد خدایی و حسین طهماسبی که در مسجد شاه در روز قتل رزم آرا حضور داشتند و صد البته علی طهماسبی برادر متهم ردیف اول را برای مصاحبه برگزیده است.
استفاده از تصاویر خوب و مناسب از اشخاص مهم آن روزها از جمله دکتر مصدق و آیت الله کاشانی به تماشاگر برای ارتباط گرفتن با پرونده این قتل کمک می کند. یکی از نمونه های کوچکی که می توان مثال زد رفتن به جلسه بازجویی از آیت الله کاشانی ( که این بخش فیلم به صورت انیمیشن و صدای نریشن روی آن است) با مقدمه ای از عکس ایشان که لبخند مرموزی روی لب دارد، انتخابی جذاب و هوشمندانه است.
فیلم عمادی، مستندی خودش ساخت و یکی از ۱۰ قسمت مجموعه مردان شاه است که تا به حال دو قسمت آن در مورد مصدق و رزم آرا ساخته شده است. مستند رزم آرا، یک دوسیه مسکوت فیلمی است که می تواند تماشاگر را بدون داشتن زمینه و اطلاعات تاریخی قوی جذب کند و برای فهمیدن روال فیلم و روایت نیاز به مطالعات تخصصی در این زمینه نیست و این خود خصوصیتی است که می تواند تماشاگر معمولی فیلم های داستانی را به سوی یک مستند بکشاند.
عمادی با ساختن مستند رزم آرا توانسته تا حدی فضای راکد این گونه سینمایی را تکان دهد و مخاطب را از دیدن بعضی از فیلم های سخیف این روزها نجات داده و او را ترغیب به دیدن گونه ای دیگر از فیلم و سینما که چه بسا با آگاهی نیز همراه است، کند. گونه ای از فیلم که حداقل در پایان بیننده را به آگاهی جدیدی می رساند نه اینکه او را پیشمان از وقت گذاشتن و هزینه کردن نماید.
فیلم را اینجا تماشا کنید.
منبع: آراد مگ
نویسنده: سمانه استاد
