«شعله» ۵۰ ساله شد/ فیلمی که همه چیز را یک جا دارد

به گزارش فیلم‌نت نیوز، چند روز پیش در جشنواره فیلم بولونیا در کشور ایتالیا، پنجاهمین سالگرد نمایش یکی از مشهورترین و محبوب‌ترین فیلم‌های تاریخ سینمای هند گرامی داشته شد. نیم قرن پیش در دل تابستان، روزهایی شبیه به این ایام، فیلمی در سینماهای هند روی پرده رفت که دل میلیون‌‎ها و شاید میلیاردها انسان را در طول چندین دهه ربود، فیلمی که کولاژی درخشان و هندی شده از چندین شاهکار مهم پیش از خود از «هفت سامورایی» آکیرا کوروساوا گرفته تا «روزی روزگاری در غرب» سرجیو لئونه بود. فیلمِ اصطلاحا نقطه عطف «شعله» ساخته رامش سیپی پنجاه سال پیش در چنین روزهایی اکران شد (البته به صورت دقیق‌تر روز ۱۵ آگوست به نمایش درآمد.) و به یکی از محبوب‌ترین فیلم‌‎های تاریخ سینمای هند در درون مرزهای این کشور و همینطور خارج از مرزهای سرزمین پهناور هند تبدیل شد.

«شعله» را رامش سیپی براساس فیلمنامه زوج مشهور آن سال‌‎ها یعنی سلیم خان و جاوید اختر (سلیم-جاوید) با حضور ستاره‌‎های سینمای هند از جمله آمیتاب باچان، درمندرا، هما مالینی، امجد خان، سانجیو کومار و…ساخت. «شعله» آن سال در گیشه غوغا کرد، فروش فیلم چنان کم نظیر بود که ۱۹ سال زمان صرف شد تا رکوردش جابجا شود، نکته‌‎های عجیب و جالب توجه زیادی درباره فروش فیلم بیان شده است که بعضا حتی به افسانه پهلو ‌‎می‌زند اینکه مثلا سالن سینمایی در هند وجود دارد که هنوز بعد از گذشت نیم قرن، «شعله» را نمایش ‌‎می‌دهد و هنوز از اکران ۱۵ آگوست ۱۹۷۵ تا به امروز فیلم از روی پرده پایین نیامده است. «شعله» از جنبه‌های دیگر نیز به عنوان نقطه عطفی در بالیوود به شمار ‌‎می‌آید. فیلم‌های برجسته قبل از آن شامل درام‌های اجتماعی همچون «تشنه» (۱۹۵۷) به کارگردانی گورو دات و عاشقانه‌های تراژیکی چون «مغول اعظم» (۱۹۶۰) به کارگردانی کی. آصف در سینمای هند وجود داشتند، «شعله» اما غیر متعارف بود، این فیلم از ژانرها فراتر رفت، همزمان هم یک درام جنایی است، هم یک اکشن-تریلر، هم یک فیلم رفاقتی و همینطور یک کمدی، یک عاشقانه، یک تراژدی و یک داستان اخلاقی، این ساخته رامش سیپی برای طرفدارانش همه چیز را یک جا دارد.

اکران به وقت استقلال

«شعله» مانند اکثر فیلم‌های هندی، روز جمعه اکران شد؛ اما این جمعه، جمعه‌ای معمولی نبود ۱۵ آگوست بود روزی که هر ساله به عنوان سالروز استقلال هند از سلطه بریتانیا (سال ۱۹۴۷) جشن گرفته می‌شود. شاید باورش برایتان سخت باشد اما شروع «شعله» ناامیدکننده بود، کار آنقدر کُند پیش ‌‎می‌رفت که در اولین آخر هفته اکران در سینماها، جلسه‌ای اضطراری برای فیلم تشکیل شد تا در مورد لزوم فیلمبرداری مجدد به قصد زنده گذاشتن شخصیت باچان در انتهای فیلم، بحث شود. با این حال، همانطور که باچان بعدها در مستندی با عنوان «مردان جوان خشمگین» روایت می‌کند، کارگردان فیلم رامش سیپی تصمیم گرفت تا دوشنبه آن هفته صبر کند و فیلمبرداری مجدد انجام نشود و باچان ادامه ماجرا را این چنین شرح می‌دهد: «تا دوشنبه صبر کردیم و نرفتیم آن صحنه را دوباره فیلمبرداری کنیم و خدا را شکر بعد از آن، فیلم جایگاه خود را به دست آورد»

نخستین بارقه امید

اولین نشانه‌های جاودانگی فیلم زمانی برای سازندگان آشکار شد که تیم فروش فیلم در گزارش‌‎های خود اعلام کرد که دیالوگ‌‎های «شعله» را از زبان مردم در خیابان‌های بمبئی شنیده‌اند. طی چند سال پس از اکران اولیه فیلم، «شعله» ۳۰ کرور روپیه (بیش از ۳۵۰ میلیون دلار براساس نرخ تورم) فروش داشت و به این ترتیب از فیلم «مغول اعظم» که لقب پرسودترین فیلم تاریخ بالیوود را داشت، پیشی گرفت، البته ۱۹ سال بعد، فیلم «من برای تو چه کسی هستم؟» محصول ۱۹۹۴ با بازی سلمان خان پسر فیلمنامه نویس «شعله» جایگزین این فیلم در جایگاه پرفروش‌ترین فیلم تاریخ هند شد.

اما اگر امروز از بلندای تاریخ به این فیلم نگاه ‌‎‌کنیم از میان شخصیت‌های پرشمار نمادین فیلم، هیچ‌کدام به اندازه جبار سینگ در فرهنگ عامه رسوخ نکرده است. جاوید اختر در مستند «مردان جوان خشمگین»، این را به لاقید بودن این راهزن و تاثیر آن بر ناخودآگاه تماشاگر نسبت می‌دهد و همینطور دیالوگ‌‎های مشهور سینگ را مثل «این بازوها را به من بده، تاکور» که نقل محافل شد، موثر می‌داند.

حقایقی درباره فیلم که شاید نشنیده باشید

امجد خان بازیگر نقش جبار سینگ که تصویرگر یکی از مشهورترین و مخوف ترین شخصیت‌‎های منفی تاریخ سینمای هند است نزدیک بود که از پروژه بیرون انداخته شود دلیل این اتفاق هم به فیلمنامه نویس کار بر‌‎می‌گردد که گفته بود صدای امجد خان برای نقش جبار سینگ خیلی ضعیف است و صلابت لازم را ندارد.

سکانس قتل خانواده تاکور به دست جبار سینگ به صورتی واضح اقتباسی از سکانس قتل خانواده مک‌بین توسط کاراکتر شرور فرانک در شاهکار «روزی روزگاری در غرب» اثر سرجیو لئونه است.

فیلم «شعله» در زمان نمایشش باوجود موفقیت عظیم در گیشه، چندان توجه منتقدان را به خود جلب نکرد این فیلم تنها در جوایز فیلم‌فیر برنده چند جایزه از جمله بهترین تدوین و بهترین فیلم شد.

«شعله» اولین فیلم تاریخ سینمای هند لقب گرفت که توانست در اکران اولیه‌ خود به مدت بیست و پنج هفته‌ با داشتن بیش از ۱۰۰ سالن سینما در سراسر هند نمایش داده شود.

شخصیت جبار سینگ آنقدر مشهور شد که یک شرکت بیسکویت‌سازی در بریتانیا، تبلیغی با حضور امجد خان در حال خوردن بیسکویت ساخت. این اولین باری بود که یک شرکت در بریتانیا از یک شخصیت شرور برای تبلیغ محصولات خود استفاده می‌کرد. این تبلیغ فورا در بین کودکان مورد توجه قرار گرفت و فروش آن دو برابر شد.

این فیلم به طور گسترده در راماناگارا، نزدیک بنگلور در کشور هند فیلمبرداری شد. صخره‌های عظیم گرانیتی در این شهر وجود دارد که پس‌زمینه مخفیگاه جبار سینگ را شکل می‌دادند. به عنوان نشان احترام، مردم رامناگرام نام یکی از روستاهای این شهر را به نام کارگردان فیلم، رامش سیپی، سیپی‌ناگارا گذاشتند.

سلیم خان فیلمنامه نویس فیلم فاش می‌کند که چگونه ترفند شیر یا خط انداختن را از فیلم «باغ شیطان» با بازی گری کوپر اقتباس کرده است. در آن فیلم، گری کوپر و ریچارد ویدمارک کارت بیرون می‌آورند تا تصمیم بگیرند چه کسی برود و چه کسی بماند تا با آپاچی‌ها بجنگد.

محمدامین شکاری