فیلم‌های کمتر دیده شده‌ که مهم و شایسته‌ توجه‌اند

به گزارش فیلم‌نت نیوز، همیشه در اکثر نظرسنجی‌های سینمایی یا صفحات دوستداران سینما با تعدادی عنوان فیلمِ آشنا همچون کازابلانکا، بربادرفته، پدرخوانده، پاپیون، رهایی از شاوشنک، دوازده مرد خشمگین، باشگاه مشت زنی، پیانیست، در حال و هوای عشق، شوالیه تاریکی، فیلم‌های هیچکاک، جان فورد، فلینی، برگمان، اسکورسیزی، کوبریک، تارانتینو و… روبرو می‌شویم. علیرغم کم نقص و یا بی نقص بودن این آثار، برای برخی از دوستداران جدی سینما خاطره بازی و صحبت از این فیلم‌ها بعضا به امری تکراری بدل شده است و همیشه این پرسش پرسیده می‌شود، چرا اغلب لیست‌ها شبیه به هم و نزدیک به هم هستند آیا مثلا تماشای هفت یا هشت باره دیوانه از قفس پرید میلوش فورمن یا پالپ فیکشن تارانتینو به ندیدن بسیاری از فیلم‌های باارزش دیگر ارجحیت دارد؟ در اینجا به این بهانه می‌خواهم به ۷ فیلم کمتر دیده شده تاریخ سینما از منظر سینمادوستان ایرانی بپردازم، البته لازم به ذکر است که فیلم‌های حاضر در این فهرست در دسته گمنام‌ها قرار ندارند و صرفا به نظر من این فیلم‌ها که همتراز با بهترین آثار تاریخ سینما هستند در کشور ما ایران کمتر دیده شده‌اند و شایسته توجه هستند. ممکن است این لیست برای عده ای همچنان آشنا به نظر برسد و آنها انتظار فهرستی از فیلم‌های ناشناخته تر داشته باشند با این حال برای اولین دسته بندی از ناشناخته‌های سینما ترجیح دادم با این فیلم‌ها شروع کنم، بازخورد علاقه مندان سینما به این مطلب می‌تواند در بخش‌های بعدی احتمالی این مجموعه کمک کننده باشد.

۱- پیشخدمت (۱۹۶۳)

در اولین گام به سراغ یکی از فیلم‌های مهم سینمای بریتانیا در دهه ۶۰ رفته ام. درام «پیشخدمت» ساخته جوزف لوزی که از آن به عنوان یکی از شاهکارهای سینمای بریتانیا یاد می‌شود اثری که لوزی آن را براساس نمایشنامه هارولد پینتر نویسنده برنده جایزه نوبل ادبیات ساخت و آغاز همکاری این دو چهره مهم شد. لوزی و پینتر دو بار دیگر نیز با هم همکاری موفقیت آمیز داشتند. «پیشخدمت» داستان یک انگلیسی اشرافی است که در نقل مکان به خانه جدیدش، یک نفر را به عنوان پیشخدمت استخدام می‌کند، این شخص با بازی درک بوگارد در ادامه داستان چنان بر صاحبخانه مسلط می‌شود که خانه را تصاحب و صاحبخانه را از خانه بیرون می‌کند. داستان نمادین این اثر با وجود گذشت بیش از ۶۰ سال همچنان تکان دهنده و پرقدرت است. این فیلم در آخرین سال قرن بیستم از سوی موسسه فیلم بریتانیا به عنوان بیست و دومین فیلم برتر تاریخ سینمای بریتانیا انتخاب شد.

۲-بشریت و بالن کاغذی (۱۹۳۷)

برای دومین فیلم لیست به سراغ یک اثر خوش ساخت از سینمای ژاپنِ پیش از جنگ جهانی می‌روم. بسیاری در ایران و جهان سینمای ژاپن را با نام‌هایی چون کوروساوا، اوزو، میزوگوچی، کوبایاشی، ناروسه و…می‌شناسند اما کمتر کسی به اسم سادائو یاماناکا در فهرست فیلمسازان مهم ژاپنی اشاره می‌کند. کارگردانی که خیلی زود و در حالی که کمتر از ۳۰ سال داشت از دنیا رفت بااین حال از یاماناکا سه فیلم به جا مانده که بشریت و بالن کاغذی شاهکار آنهاست فیلمی ‌تلخ درباره یک سامورایی بی ارباب است که به واسطه فقر شدید دربه در به دنبال کار می‌گردد و از همه جا رانده می‌شود. یاماناکا بلافاصله بعد از ساخت این فیلم در جبهه‌های جنگ براثر بیماری از دنیا رفت. در سال ۲۰۰۹ تعدادی از بهترین منتقدان سینمای ژاپن گردهم آمدند و بهترین فیلم‌های سینمای ژاپن را انتخاب کردند و این فیلم یاماناکا را در رتبه بیست و سوم بهترین فیلم‌های تاریخ این کشور برگزیدند.

۳-هواپیماها، قطارها و اتومبیل‌ها (۱۹۸۷)

بودن یک کمدی جاده ای سرخوش با بازی استیو مارتین و جان کندی در این لیست شاید کمی نامانوس به نظر برسد بااین حال توصیه می‌کنم اگر این کمدی درخشان ساخته جان هیوز همان کسی که فیلم نامه تنها در خانه را نوشته، ندیده اید حتما وقت برای تماشای این جواهر کمتر شناخته شده سینمای آمریکا در دهه هشتاد بگذارید. داستان هواپیماها، قطارها و اتومبیل‌ها در سه روز در آستانه روز جشن شکرگزاری می‌گذرد دو مرد غریبه مسیری اودیسه وار را کنار هم می‌گذرانند تا به خانه برسند در طول مسیر اما حوادثی بامزه گریبان آنها را می‌گیرد. سکانس اتومبیل رانی جان کندی در بزرگراه این فیلم چنان بامزه و شیرین است که قطعا به یادماندنی ترین لحظه فیلم برای شما خواهد شد و البته پایان بندی انسانی و احساسی فیلم که لذت یک ساعت و نیمه فیلم را برای شما به صورتی دلنشین به پایان می‌رساند.

۴-باران سیاه (۱۹۸۹)

سال ۱۹۸۹ دو فیلم در دو سمت اقیانوس آرام با نام باران سیاه ساخته شد یکی توسط ریدلی اسکات کارگردان مشهور انگلیسی سینمای آمریکا و دیگری توسط شوهی ایمامورا فیلمساز شناخته شده ژاپنی. «باران سیاه» ساخته ایمامورا در سینمای ژاپن فیلم کمتر شناخته شده ای نیست بااین حال حدس می‌زنم علاقه مندان سینما در کشور ما ایران با این فیلم کمتر آشنا باشند فیلمی که روایت هولناک حمله اتمی آمریکا به ژاپن و اتفاقات پس از آن را روایت می‌کند. همه دوستداران سینمای ژاپن می‌دانند که ژاپنی‌ها بسیار کم در مورد این اتفاق مهیب تاریخ کشورشان فیلم ساخته اند و به این دلیل تماشای باران سیاه تجربه بکری به شمار می‌آید. این فیلم پر از لحظات تکان دهنده است شهری که مردمش مثل همیشه صبح خود را آغاز کردند، صبحانه خود را خوردند برخی به سر کار رفتند و برخی در خانه ماندند اما همان ابتدای صبح، شهر به یک باره تبدیل به شهر ارواح شد، جسدهای سوخته، ساختمان‌های ویران و آدم‌هایی که زنده بودند اما نمی‌دانستند اثرات این بمب گریبان شان را بعدها خواهد گرفت. فیلم داستان تجربیات بازمانده‌های آن روز مرگبار است.

۵-مستند خط آبی باریک (۱۹۸۸)

این فیلم مستند در حقیقت در کشور ما ناشناخته است وگرنه در آمریکا جزو مشهورترین فیلم‌ها است فیلمی که گفته میشه باعث تغییر حکم سوژه اثر شد. این مستند ساخته ارول موریس درباره یک کارگر بخت برگشته به نام رندل است که برای کار به شهر دالاس می‌آید، تمام شدن بنزین ماشین رندل، سرنوشت زندگی او را برای همیشه تغییر می‌دهد. او برای گرفتن بنزین کنار جاده می‌ایستد و آنجاست که با یک جوان آشنا می‌شود بین آنها یک رابطه دوستی یک روزه شکل می‌گیرد و این رابطه سرآغاز یک زندان بلند مدت برای رندل به جرم قتل پلیسی می‌شود که روحش هم از آن باخبر نیست. نوع روایت فیلم یادآور راشومون کوروساواست یک قتل از چندین زاویه. رندل بعد از نمایش این مستند به واسطه مدارک و اسناد ارائه شده درون این مستند از زندان آزاد شد.

۶- الهه (۱۹۶۰)

سینمای هند غولی به نام ساتیا جیت رای دارد که اکثر علاقه مندان به سینما با کارهای او آشنا هستند به ویژه سه گانه موسوم به آپو که شامل سه فیلم پاترپانچالی، آپاراجیتو و دنیای آپو است. ساتیا جیت رای فیلم‌های شناخته شده دیگری هم مثل شطرنج بازان دارد که در کشور ما سال‌ها پیش چندین بار از تلویزیون پخش شده است بااین حال اینجا یک کار بسیار کم نام و نشان و درخشان از این فیلمساز بزرگ تاریخ را معرفی می‌کنم فیلم «الهه» که داستان یک زن جوان است که به همراه همسرش در خانه پدر شوهر زندگی می‌کند. پس از مدتی، شوهر برای تحصیل عازم شهر دیگری می‌شود. در همین حین، پدر شوهر خوابی می‌بیند که عروسش یک الهه مقدس است و باید مورد پرستش قرار گیرد و همین سرآغاز قصه عجیب و غم انگیز الهه می‌شود، مردم از سراسر روستاهای اطراف برای شفای بیماران خود نزد این الهه می‌آیند و…ساتیا جیت رای با این شاهکار که پائولین کیل آن را بهترین فیلم تاریخ سینمای هند در نبود سه گانه آپو خوانده است به موضوع خرافه در جامعه هند نقدی جدی وارد کرده است.

۷- ادوارد مونک (۱۹۷۴)

از زندگی هنرمندان بسیاری در طول تاریخ سینما فیلم و سریال ساخته شده است که برخی از آنها شهرتی بسیار دارند مثل فیلم «آمادئوس» ساخته میلوش فورمن که زندگی موتسارت را روایت می‌کند یا «شور زندگی» ساخته مینه‌لی که زندگی ونگوگ است، اما یکی از مرموزترین و مهم ترین هنرمندان تاریخ دنیای نقاشی ادوارد مونک است؛ هنرمند بزرگ نروژی سبک اکسپرسیونیسم که تابلوی جیغش را بسیاری نماد انسان مضطرب قرن بیستم می‌دانند.

در دنیای تلویزیون و سینما یکی از بهترین و مهم ترین اقتباس‌ها از زندگی این هنرمند صورت گرفته است که از نظر منتقدان دست کمی ‌از بهترین فیلم‌های تاریخ سینما ندارد بااین حال احتمالا کمتر کسی در کشور ما با این فیلم آشنا است. فیلم تلویزیونی «ادوارد مونک» ساخته پیتر واتکینز انگلیسی که در سال ۱۹۷۴ برای تلویزیون کشور نروژ ساخته شد. نسخه تلویزیونی این اثر ۲۱۱ دقیقه و نسخه سینمایی آن ۱۷۴ دقیقه است. اینگمار برگمان کارگردان بزرگ سوئدی این فیلم را «اثری نبوغ آمیز» خوانده است. داستان این فیلم در سال ۱۸۸۴ با مقدمه ای بر سیستم طبقاتی در پایتخت نروژ آغاز می‌شود. فیلم همچنین شرایط خانواده مونک را نشان می‌دهد که اغلب با بیماری، جنون و مرگ در ارتباط هستند همان مضامینی که بهترین کارهای هنرمند نابغه نروژی را شکل می‌دهند.

محمدامین شکاری