از جامعه سینمایی ممنونم که اجازه داد در افعی تهران نقدش کنیم

با جواد فرحانی تهیه‌کننده این سریال گفتگویی داشتیم که در ادامه مشروح آن را از نظر می‌گذرانید:

*پروژه ساخت «افعی تهران» چگونه شکل گرفت؟

ـ من با فیلم‌نت همکاری‌هایی داشتم و «افعی تهران» جزو فیلمنامه‌هایی که بود که توسط این پلتفرم خریداری شده بود و آقای سامان مقدم فیلمنامه را پسندیده بودند و من علاقه داشتم که با ایشان در ساخت این سریال همکاری کنم و متن پیمان معادی هم واقعاً اثر خوبی بود که بیش از یک سال برای نگارش آن وقت صرف کرده بود.

*چه مشخصه‌هایی از این فیلمنامه نظر شما را به عنوان تهیه‌کننده جلب کرده بود؟

– فیلمنامه‌های زیادی به دست من می‌رسد و وقتی فیلمنامه‌ «افعی تهران» را خواندم متوجه تفاوت‌های این اثر با دیگر آثار شدم. فیلمنامه «افعی تهران» توسط یک نویسنده باتجربه نوشته شده و به نظر من در شرایط حاضر که تولیدات نمایشی با ساختارهای مختلف افزایش پیدا کرده و شاهد پیشرفت و تحولات زیادی در این تولیدات هستیم و مخاطبان سریال‌های ایرانی فیلم‌ها و سریال‌های روز دنیا را هم دنبال می‌کنند یکی از مهم‌ترین و جذاب‌ترین ویژگی‌های آثار نمایشی به خصوص یک سریال می‌تواند مولتی‌ژانر یا چند ژانر بودن آن اثر باشد و این یکی از ویژگی‌های مهم سریال «افعی تهران» است و وقتی فیلمنامه آن را خواندم متوجه این ویژگی در آن شدم.

«افعی تهران» سریالی در چند ژانر است که هر ژانر پتانسیل این را دارد که تماشاگر را مجذوب خود کند. در این فیلم شاهد فضایی پلیسی و جنایی هستیم که در عین حال شیرینی خاصی دارد و در برخی موارد به فضای طنز نزدیک می‌شود و در کنار این دو ویژگی می‌توان مسائل روز جامعه را هم در آن دید و معادی مسائل و موضوعات جامعه را نیز در نگارش فیلمنامه این اثر فراموش نکرده است و فکر می‌کنم هر کدام از این ویژگی‌ها می‌تواند نظر مخاطب را به خود جلب کند.

*آیا در ساخت این اثر نگاهی به سریال‌های روز دنیا هم داشتید و از آن آثار الگو گرفتید؟

– تلویزیون و سینما اختراع فرنگ است و  طبیعتاً‌ آن‌ها در این عرصه پیش‌روتر هستند و اگر گاهی الگوبرداری‌هایی صورت می‌گیرد هم به همین دلیل است اما «افعی تهران» جزو معدود سریال‌هایی است که هیچ نمونه‌ای در دنیا ندارد و با اطمینان می‌گویم که قصه‌ای شبیه این سریال در هیچ جایی از دنیا ساخته نشده است. من این ادعا را در شرایطی مطرح می‌کنم که مردم آثار روز دنیا را با دقت و موشکافانه دنبال می‌کنند و اگر حرفم خلاف واقعیت باشد قطعاً افراد بسیاری متوجه آن می‌شوند. پیمان معادی از معدود بازیگران ایرانی است که در سینمای جهان با کارگردان‌های خارجی مطرحی همکاری کرده و شناخت خوبی نسبت به سینمای روز دارد و می‌داند اثری که خلق می‌کند در دنیا نمونه‌ای دارد یا خیر.

به همین دلیل می‌توان گفت که «افعی تهران» در بین سریال‌های ایرانی اثری متفاوت و تازه است که اتفاقاً یکی از سختی‌های کار ما همین بود و به عنوان یک تهیه‌کننده وقتی هیچ نمونه مشابهی از این سریال وجود ندارد متصور شدن یک چشم‌انداز مشخص برای آن سختی بود.

*جدا از کلیات سریال که قصه‌ای متفاوت را روایت می‌کند اما در جزئیات به نظر می‌رسد که از برخی سریال‌ها الگو گرفته شده است.

– قطعاً در جزئیات هر سریالی می‌توان شباهت‌هایی دید اما اگر بخواهم این شباهت‌ها را ناشی از تقلید بدانم باید بگویم که به هیچ‌وجه اینگونه نیست.

من نقدها و نظرات را رصد کرده‌ام و می‌بینم که بخش‌هایی از سریال را با بخش‌هایی از سریال‌های مطرح خارجی مقایسه کرده‌اند اما واقعاً وقتی برخی از این مقایسه‌ها را می‌خوانم متوجه می‌شوم که نگارنده آن نقد نه سریال «افعی تهران» را کامل دیده و نه آن سریال خارجی را کامل دنبال کرده است چرا که اگر اینگونه بود این مقایسه را انجام نمی‌داد. با این حال اگر شباهت‌هایی وجود دارد به معنای تقلید نیست و نمی‌توان آن را اتفاق عجیب و غریبی دانست.

*پخش قسمت‌های اول «افعی تهران» با واکنش‌هایی از سوی روانشناسان روبرو شد که معتقد بودند آنچه که از این حرفه نشان داده شده، خلاف واقعیت است.

– روانشناسان در قضاوت این سریال عجله کردند چراکه اگر نگاه ما اشکال داشت هنوز هم اعتراضاتشان ادامه‌دار بود اما شاهد هستیم که این اعتراضات و انتقادات به پایان رسیده است. دیدن یک سریال در یک یا چند قسمت و بعد آن را مورد قضاوت قرار دادن کار اشتباهی است،‌ یک سریال را باید کامل دید و بعد به نقد آن پرداخت. به همین دلیل بر این عقیده‌ام که انتقادات صورت گرفته خیلی عجولانه بود و اگر نظراتی را که درباره این سریال در فضای مجازی مطرح شد به خوبی دنبال کرده باشید، متوجه شدید که در بین روانشناسان حتی همکاران خودشان هم پاسخ‌هایی به انتقادات مطرح شده می‌دادند و از سریال دفاع می‌کردند.

آقای دکتر مجید صفاری‌نیا یکی از بزرگترین روانشناسان بالینی کشور است و بالای ۳۰ کتاب در این زمینه نوشته‌اند؛ ایشان به عنوان مشاور در کنار نویسنده این سریال حضور داشتند و ما درباره همین بحث روانشناسان در زمان نگارش فیلمنامه از ایشان مشاوره گرفتیم و حتی بخش‌هایی که مربوط به این موضوع می‌شود را آقای صفاری‌نیا دیده‌اند و تایید کرده‌اند.

مردم ایران و به خصوص آقایان نسبت به بیان درد و دل‌های شخصی‌شان گارد دارند و ورود کردن به موضوع روانشناسی در یک فیلم یا سریال ایرانی کار سختی است و در عین حال اتفاق ارزشمندی است که می‌تواند در پایین آمدن این گارد تأثیرگذار باشد و کاش روانشناسان این موضوع را هم می‌دیدند. به نظر من اعتراض مطرح شده خیلی سطحی بود و همه روانشناسان می‌دانند که هر کس با مراجعین خود به شکلی رفتار می‌کند، یک نفر ممکن است سرد رفتار کند، یک نفر ممکن است صمیمی باشد و قاعده کلی و قطعی مشخصی وجود ندارد و این یکی از بدیهیات این حرفه است و ما به همین دلیل از اعتراضات مطرح شده واقعاً تعجب کرده بودیم.

*حواشی دیگری هم برای سریال شما به وجود آمد و قشرهای دیگری هم به این سریال اعتراض کردند.

– در ایران وقتی سریالی دیده می‌شود این حواشی برایش به وجود می‌آید اما در هیچ جای دنیا اینگونه نیست. با هیچ قشری در کشور نمی‌شود شوخی کرد و حتی امکان نقد هیچ قشری در فیلم‌ها و سریال‌های ما وجود ندارد.

درباره «افعی تهران» باید از همکاران خودمان تشکر کنیم که اجازه دادند خودمان را نقد کنیم و کسی از سینما به آنچه که در این سریال می‌گذرد اعتراض نکرد.

*آیا اعتراضات صورت گرفته شما را در ادامه سریال مجبور به در نظر گرفتن ملاحظات بیشتر نکرد؟

– به هیچ‌وجه، چراکه ما به کارمان آگاهی داریم و می‌دانیم که چه کاری انجام می‌دهیم. کسانیکه به «افعی تهران» اعتراض کردند از کلیت قصه خبر ندارند و نهایتاً همان چند قسمتی که پخش شده را دیده‌اند. ما روند تغییر شخصیت و اتفاقاتی که برای او رخ می‌دهد و از سیر تحولی همه شخصیت‌ها  با خبر هستیم و می‌دانیم که اصلاً‌ قصدِ ما توهین یا حمله به قشر و گروه خاصی نیست و به همین دلیل کار خودمان را بدون هیچ تغییری ادامه دادیم.

متأسفانه به هر قشری که می‌پردازیم و انتقاد کوچکی هم مطرح می‌کنیم به شکلی که گویا مُد شده است، دست به اعتراض می‌زنند و این دلیل نمی‌شود که تولیدکنندگان آثار نمایشی تصمیم بگیرند که سراغ هیچ قشری نروند.

*علاوه بر موارد حرفه‌ای مربوط به روانشناسان، در مورد شخصیت‌پردازی‌ها هم با روانشناس‌ها مشورت داشتید؟

– بله به یاد دارم دکتر صفاری‌نیا به ما مشاوره‌هایی درباره شخصیت‌ها هم دادند و مطمئناً آقای معادی در زمان نگارش با روانشناس‌های مختلفی برای شخصیت اصلی این سریال مشورت کرده است و به قدری وسواس و دقت در موارد مختلف این فیلمنامه وجود دارد که نگارش آن یک سال و نیم به طول انجامیده است.

*آیا با حواشی رخ داده، سریال «افعی تهران» درگیر سانسور شد؟

– هیچ سانسوری صورت نگرفت و خوشبختانه تعامل خوبی با ساترا داشتیم.

متأسفانه جوسازی‌های عجیب و غریبی درباره ممیزی‌ها وجود دارد که اینگونه نیست و تعامل با ساترا بسیار خوب است و در مقطع فعلی من به عنوان یک تهیه‌کننده از همکاری‌ها و تعاملات صورت گرفته رضایت دارم.

*آیا با پایان فیلمبرداری، «افعی تهران» به پخش رسید یا همزمان با پخش، فیلمبرداری ادامه داشت؟

ـ فیلمبرداری سریال به پایان رسیده بود اما با بازخوردهایی که داشتیم تصمیم گرفتیم چند سکانس دیگر هم فیلمبرداری کنیم که در حال پخش مشغول فیلمبرداری این سکانس‌ها شدیم.

*یعنی در فیلمنامه و قصه «افعی تهران» با بازخوردهایی که از مخاطبان داشتید،‌ مثل بسیاری از شبکه‌های تلویزیونی بزرگ دنیا تغییراتی ایجاد کردید؟

ـ به آن شکلی که در سریال‌های تلویزیونی شبکه‌های بزرگ دنیا مسیر قصه را با بازخوردها تغییر می‌دهند در «افعی تهران» عمل نکردیم چرا که در کشور ما با توجه به شرایط اقتصادی و بودجه‌ای که برای تولید سریال‌ها داریم این امکان چندان فراهم نیست.

وقتی سریالی می‌سازید که مورد توجه مخاطبان قرار می‌گیرد، صاحب اصلی اثر تماشاچی‌های آن سریال هستند و باید این موضوع را هم در نظر داشته باشید که تماشاچی‌ها از دیدن سریال لذت ببرند. در کشور ما بخش خصوصی این قدرت را ندارد که کلیت سریال را با توجه به بازخوردها تغییر دهد و ما به اندازه محدودی با توجه به بازخوردها تغییراتی اندک در فیلمنامه ایجاد کردیم.

*پس می‌توان گفت که با توجه به خواست مخاطبان سورپرایزهایی در نظر گرفتید؟

ـ سورپرایزهایی در نظر گرفتیم اما باید بگویم که ساختار سریال «افعی تهران» بر پایه سورپرایز و غافلگیری نیست و از همان قسمت‌های اول تماشاچی با کاراکتر اصلی همراه شده و او را دنبال می‌کند. این سریال بیش از هر چیز به روابط انسانی و تعاملات اجتماعی پرداخته و اتفاقاً طبق بررسی‌هایی که داشتیم مخاطبان «افعی تهران» به این رویکرد سریال بیشتر توجه داشته و علاقه نشان داده‌اند.

با وجود اینکه بخشی از سریال یک قصه جنایی دارد، ما در این اثر صحنه‌های جنایی نمی‌بینیم و اگر قرار بود که به موضوع جنایت‌ها بپردازیم باید صحنه‌هایی از قتل و جنازه نشان می‌دادیم که در این سریال اصلاً‌ به این سمت نرفته‌ایم و مسائل اجتماعی، معضلات اخلاقی و رفتاری و روابط انسان‌ها بیش از هر چیز برای ما اهمیت داشته و پرداختن به خانواده مهم‌ترین مسئله‌ای است که در «افعی تهران» مورد توجه ما بود.

*آیا «افعی تهران» فصل دوم هم دارد؟

ـ ساخت فصل دو برای سریال در کشور ما کار بسیار سختی است و به نظرم فصل‌های بعدی سریال‌ها هم در کشور ما چندان موفق نبوده‌اند و معمولاً چند سریالی که فصل دو یا سه داشته‌اند از همان ابتدا در یک فصل ساخته شده‌اند و بعد از ساخت، برای پخش در چند فصل تقسیم‌بندی شده‌اند.

ما به فصل بعدی «افعی تهران» فکر نکرده‌ایم و بیش از هر چیز به پایان خوب برای فصل اول این سریال فکر کردیم. خوشبختانه تا امروز بازخوردهای بسیار خوبی شاهد بودیم که البته ما از ابتدا تا حدی به موفقیت این سریال اطمینان داشتیم اما باید بگویم که میزان استقبال صورت گرفته خیلی فراتر از حدی بود که ما انتظار داشتیم.

حضور پیمان معادی در این سریال به عنوان بازیگر و نویسنده که تماشاگران حرفه‌ای سینما آثارش را می‌شناسند و دنبال کرده‌اند و بازگشت سامان مقدم به عنوان کارگردانی که چند سال کار نکرده از عواملی بود که ما را در موفقیت این سریال به اطمینان رسانده بود و خوشبختانه «افعی تهران» تا امروز جزو آثار موفق نمایش خانگی بوده است.

علی ناصری

سریال افعی تهران را در فیلم نت تماشا کنید.