با ۱۰ فیلم کنجکاوی‌برانگیز جشنواره کن امسال آشنا شوید

به گزارش فیلم‌نت نیوز، هفتادوهشتمین دوره جشنواره فیلم کن، که از ۱۳ تا ۲۴ مه ۲۰۲۵ (۲۳ اردیبهشت تا ۳ خرداد ۱۴۰۴) برگزار می‌شود، را می‌توان یکی از دوره‌های پرستاره سال‌های اخیر این جشنواره دانست. حضور طیف گسترده‌ای از فیلمسازان مهم سینمای آمریکا و اروپا که بسیاری از آنان سابقه موفقیت در دوره‌های قبلی جشنواره کن را دارند، تاییدی است بر این ادعا. جذابیت این دوره از جشنواره کن برای ما ایرانی‌ها بیشتر هم می‌شود چون، در اتفاقی کمیاب، دو فیلم از سینمای ایران در بخش مسابقه پذیرفته شده‌اند. می‌توان گفت بخش مسابقه جشنواره کن ۲۰۲۵ فهرستی وسوسه‌برانگیز از آثار متنوع سینمایی را پیشِ روی ما گذاشته است. مروری بر تعدادی از این فیلم‌ها خالی از لطف نیست.

۱. فیلم آلفا/ Alpha (ژولیا دوکورنو)

ژولیا دوکورنو با دو فیلم قبلی‌اش یعنی «خام» (برنده جایزه فیپرشی بخش هفته منتقدان در جشنواره کن) و «تیتان» (برنده نخل طلا) نقش مهمی در تداوم جریانی از فیلم‌های سینمایی داشت که با عنوان «افراط‌گرایی (نهایت‌گرایی) نوین فرانسوی» (New French Extremity) شناخته می‌شود و شامل فیلم‌هایی افراطی و هنجارشکنانه است که گرایش به نمایش گرافیتی خشونت و تصاویر صریح و بی‌پرده دارند. دو فیلم قبلی او نمونه‌هایی از زیرژانر ترسناکِ وحشت تن (Body Horror) بودند که الگوهای این زیرژانر را با رویکردی فمینیستی درهم آمیخته بودند. این احتمال وجود دارد که «آلفا» هم ادامه همین جریان باشد. «آلفا» داستان یک دختر مشکل‌دار ۱۳ ساله است که با مادر مجردش زندگی می‌کند. وقتی یک روز دختر با تتویی روی بازویش از مدرسه بازمی‌گردد، دنیای آن‌ها فرو می‌ریزد. حضور گلشیفته فراهانی به‌عنوان بازیگر اصلی «آلفا» نکته‌ای است که کنجکاوی ما را برای تماشای فیلم افزایش می‌دهد. طاهر رحیم دیگر بازیگر سرشناس فیلم محسوب می‌شود.

۲. فیلم ادینگتون/ Eddington (آری استر)

فیلم‌های قبلی آری استر («موروثی»، «میدسامر» و «بیو می‌ترسد») همگی ترکیبی بودند از برخی از الگوهای ژانر ترسناک با عمق روانکاوانه و اشاراتی استعاری که کیفیتی شبیه فیلم‌های موسوم به هنری به آن‌ها می‌بخشیدند. «ادینگتون» اولین حضور استر در بخش مسابقه جشنواره کن محسوب می‌شود. این فیلمساز در «ادینگتون» هم کارش را با مفهوم ژانر دنبال کرده است اما نکته کنجکاوی‌برانگیز این است که این‌بار سراغ ژانر وسترن رفته و یک وسترن معاصر (وسترنی شامل محیط‌های معاصر اما با مضامین، کهن‌الگوها و موتیف‌های کلاسیک ژانر) عرضه کرده است. داستان این فیلم (که در سال ۲۰۲۰ رخ می‌دهد) در مورد اختلاف میان کلانتر یک شهر کوچک و شهردار منطقه است که همچون جرقه‌ای در بشکه باروت عمل می‌کند. خواکین فونیکس، پدرو پاسکال، اما استون و آستین باتلر از بازیگران سرشناس تجربه جدید آری استر هستند.

۳. فیلم ارزش عاطفی/ Sentimental Value (خواکیم تریه)

خواکیم تریه با موفقیت در جشنواره کن بیگانه نیست: «اسلو، ۳۱ اوت» (۲۰۱۱) در بخش نوعی نگاه حضور داشت و «بلندتر از بمب» (۲۰۱۵) در بخش مسابقه پذیرفته شده بود. بزرگ‌ترین موفقیت تریه با فیلم قبلی‌اش، «بدترین آدم روی زمین»، رقم خورد که نه‌تنها جایزه بهترین بازیگر زن را از جشنواره کن برای رناته رینس‌وه به ارمغان آورد بلکه در نهایت نامزد دو جایزه اسکار در رشته‌های بهترین فیلم بین‌المللی و بهترین فیلمنامه غیراقتباسی هم شد. تریه متخصص خلق کمدی-درام‌هایی با تصویرپردازی‌های جذاب، روایت‌های ساختارشکن، متمرکز بر روابط انسانی و در رفت‌وآمد میان لحن‌های متضاد است. او آدم‌هایی پیچیده را به تصویر می‌کشد و تقریبا تمام راه‌های ممکن را بر قضاوت قطعی ما در قبال آن‌ها می‌بندد.

«ارزش عاطفی»، همکاری جدید تریه با رناته رینس‌وه که در آن استلان اسکارسگارد و ال فانینگ هم نقش‌آفرینی کرده‌اند، کمدی-درام دیگری است که اگر بتواند حس‌وحال جذاب فیلم قبلی تریه را زنده کند، می‌تواند از بخت‌های کسب جایزه در جشنواره کن ۲۰۲۵ باشد.

۴. بمیر، عشق من/ Die, My Love (لین رمزی)

لین رمزی، ۸ سال پس از فیلم تحسین‌شده «تو هرگز واقعا این‌جا نبودی» (که جایزه بهترین فیلمنامه جشنواره کن را برای او به همراه آورد) پشت دوربین بازگشته و این‌بار اقتباسی از رمانی به قلم آریانا هارویچ را جلوی دوربین برده است. «بمیر، عشق من»، با بازی جنیفر لارنس و رابرت پتینسون، داستان زنی را روایت می‌کند که در پی افسردگی پس از زایمان دچار مشکلات سلامت روان شده و زندگی‌اش به سمت فروپاشی می‌رود. با نگاهی به فیلم‌های قبلی رمزی می‌توان عناصر مشترکی از جمله چالش‌های مادر بودن، روابط معیوب و گاه بیمارگونه خانوادگی، پرداختن به روان‌شناسی گناه و خشونتِ متعاقب آن را پیدا کرد. خلاصه داستان «بمیر، عشق من» نشان می‌دهد که احتمالا قرار است در فیلم جدید رمزی هم با تداوم همین الگوها روبه‌رو باشیم.

سیاست‌گذاران کن عموما توجه ویژه‌ای به دست‌پرورده‌های خود نشان می‌دهند و رمزی هم، با توجه به این‌که اولین جوایز خود را از کن با فیلم‌های کوتاهش دریافت کرد، یکی از همین کشف‌ها محسوب می‌شود. همین امر، در کنار جایگاه مهم رمزی در سینمای امروز، باعث می‌شود تا «بمیر، عشق من» را یکی از بخت‌های جدی کسب یکی از جوایز اصلی هفتادوهشتمین دوره جشنواره کن قلمداد کنیم.

۵. زن و بچه/ Woman and Child (سعید روستایی)

موفقیت همه‌جانبه «ابد و یک روز» برای جوانی که اولین فیلم بلند سینمایی‌اش را ساخته بود اتفاقی با تاثیر دوگانه محسوب می‌شد. تحسین همه‌جانبه منتقدان و سینمادوستان کار ساخت فیلم‌های بعدی را برای روستایی راحت‌تر کرد اما فشاری که این موفقیت به فیلمسازی در ابتدای راه وارد می‌کند همیشه می‌تواند خطرناک باشد. دستاوردهای بعدی روستایی نشان داد که او در مجموع توانسته این پیچ را با موفقیت رد کند و حالا نوبت به دومین حضور روستایی در بخش مسابقه کن بعد از «برادران لیلا» رسیده است. «برادران لیلا» از بخش مسابقه دست خالی خارج شد اما جایزه فیپرشی (فدراسیون بین‌المللی منتقدان فیلم) را به دست آورد و همین می‌تواند بخت موفقیت «زن و بچه» را افزایش دهد؛ به‌خصوص این‌که به‌نظر می‌رسد «زن و بچه» هم، همچون فیلم‌های قبلی روستایی، یک درام خانوادگی با پس‌زمینه معضلات اجتماعی موجود در ایران است. «زن و بچه» با بازی پریناز ایزدیار، پیمان معادی، حسن پورشیرازی، فرشته صدرعرفایی و سحر گلدوست، با محوریت یک پرستار بیوه و ۴۵ ساله دنبال می‌شود که به‌تنهایی فرزندانش را بزرگ می‌کند تا این‌که یک حادثه غم‌انگیز همه‌چیز را تغییر می‌دهد.

آن‌چه ممکن است بر بخت «زن و بچه» برای موفقیت در کن تاثیر بگذارد، حاشیه‌هایی است که پیرامون فیلم ایجاد شده است و آن را می‌توان ناشی از نوعی دوقطبی دانست که در تقابل میان سینمای رسمی و غیررسمی ایران پدید آمده است. باید منتظر ماند و دید که این حواشی چقدر می‌توانند شرایط را تغییر دهند.

۶. طرح فنیقی/ The Phoenician Scheme (وس اندرسون)

کمتر فیلمساز مشهور فعالی را می‌توان یافت که بتوان به اندازه وس اندرسون از «امضای شخصی»اش حرف زد. حتی تماشای چند پلان از فیلم‌های اندرسون کافی است تا مشخصات آشنای سینمای او همچون سروشکل ویژه بصری، ترکیب‌یندی‌های متقارن و هندسی، استفاده از روایت در روایت، بهره‌گیری مستقیم از الگوهای روایی ادبی در دل روایتی سینمایی، و طنز ویژه او را شناسایی کنیم. وجود این تعداد از الگوهای تکرارشونده و گسترش‌یابنده، احتمالا باید باب میل فرانسوی‌هایی باشد که مبدعان نگره مولف هستند. تا این لحظه هیچ مدرکی مبنی بر این وجود ندارد که «طرح فنیقی» قرار است مسیری متفاوت با فیلم‌های قبلی اندرسون را طی کند.

این فیلم که به‌سیاق اکثر فیلم‌های اندرسون اثری پرستاره است (بنسیو دل‌تورو، تام هنکس، برایان کرانستون، اسکارلت جوهانسون، جفری رایت و بندیکت کامبربچ تعدادی از این ستاره‌ها محسوب می‌شوند) داستان تاجری ثروتمند را روایت می‌کند که تجارت جدیدی را شروع می‌کند اما هدف توطئه‌هایی بین‌المللی قرار می‌گیرد.

۷. عقاب‌های جمهوری/ Eagles of the Republic (طارق صالح)

طارق صالح فیلمسازی سوئدی از پدری مصری است که علاقه ویژه‌ای به ساخت تریلرهایی سیاسی در مورد شرایط مصر امروز دارد. «عقاب‌های جمهوری» را پایان‌بخش سه‌گانه قاهره او دانسته‌اند که با «حادثه نیل هیلتون» (۲۰۱۷، برنده جایزه بزرگ داوران بخش سینمای دراماتیک جهان از جشنواره ساندنس) شروع شد و با «پسر بهشت» (۲۰۲۲، برنده جایزه بهترین فیلمنامه از جشنواره فیلم کن) ادامه پیدا کرد. «عقاب‌های جمهوری» داستان یکی از بازیگران مشهور سینمای مصر را بیان می‌کند که برای بازی در یک فیلم پروپاگاندای دولتی تحت فشار قرار گرفته و سپس وارد یک رابطه عاطفی پیچیده می‌شود.

صالح در دو فیلم قبلی این سه‌گانه ثابت کرد که در ترکیب عناصر تریلرهای پرتعلیق و روایتی پیچ‌درپیچ با مضامین سیاسی و اجتماعی روز با تمرکز بر فساد سازمان‌یافته تبحر دارد. اهمیت‌یافتن روزافزون مسائل خاورمیانه و گسترده‌شدن موفقیت‌های بین‌المللی صالح در گذر زمان باعث می‌شوند که نتوان بخت موفقیت «عقاب‌های جمهوری» در کن ۲۰۲۵ را نادیده گرفت.

۸. مغز متفکر/ The Mastermind (کلی رایکارد)

کلی رایکارد یکی از چهره‌های شاخص سینمای مستقل آمریکا است و کسب این جایگاه به‌عنوان یک فیلمساز زن باعث توجه بیشتر به سینمای او شده است. رایکارد فیلمسازی است که نه‌فقط به‌خاطر تفاوت الگوهای موجود در آثارش با شیوه رایج فیلمسازی در جریان اصلی سینما آمریکا، بلکه به‌خاطر تعارض‌هایی که با آن نوع فیلمسازی دارد به یاد آورده می‌شود. برخی از فیلم‌های او (مثل «برخی زنان» و «نمایش/ Showing Up») به‌شکل مشخصی وامدار روایت‌های مدرن اروپایی هستند و در دسته دوم آثارش (مثل «میان‌بُر میک» و «اولین گاو») الگوهای ژانری سینمای آمریکا (در هر دو مورد ژانر وسترن) را برداشته و آن‌ها را واژگون می‌کند. روایت‌های آرام و فاصله‌گذارانه و اجتناب از نقاط اوج عاطفی و سانتیمانتالیسم احساسی از ویژگی‌های عمومی فیلم‌های رایکارد محسوب می‌شوند.

مشخص نیست که «مغز متفکر» (با بازی جاش اوکانر و آلانا هایم) در کدام یک از دو دسته ذکرشده قرار می‌گیرد اما مهم این است که رایکارد در هر دو دسته آثار تامل‌برانگیزی را خلق کرده و ادامه همین روند ممکن است ضامن دیده‌شدن «مغز متفکر» در جشنواره کن امسال باشد.

۹. موج نو/ Nouvelle Vague (ریچارد لینکلیتر)

شاید بتوان جشنواره کن را (در مقایسه با همتایانش همچون جشنواره‌های ونیز و برلین) واجد جنبه ملّی قوی‌تری دانست. در اکثر دوره‌های جشنواره کن شاهد عناصری هستیم که نمایان‌گر توجه فرانسوی‌ها به میراث تحسین‌برانگیز سینمایی خود هستند. فیلم «موج نو» (ریچارد لینکلیتر) شاید یکی از نمودهای این ویژگی در هفتادوهشتمین دوره جشنواره کن باشد. داستان فیلم جدید کارگردان «پیش از طلوع» و «پسربچگی» حول محور ساخته‌شدن یکی از مهم‌ترین فیلم‌های تاریخ سینمای فرانسه و جهان یعنی «ازنفس‌افتاده» (ژان-لوک گدار) روایت می‌شود.

فیلم گدار تحولی در بیان و روایت سینمایی ایجاد کرد و باید دید لینکلیتر از چه زاویه‌ای سراغ داستان خلق این فیلم رفته است.

۱۰. یک تصادف ساده/ It Was Just an Accident (جعفر پناهی)

به استناد دریافت دوربین طلایی بهترین فیلم اول (به‌خاطر فیلم «بادکنک سفید»)، جایزه هیئت داوران بخش نوعی نگاه (برای «طلای سرخ») و جایزه بهترین فیلمنامه بخش مسابقه (برای «سه رخ») می‌توان جعفر پناهی را یکی از فیلمسازان مورد توجه جشنواره کن دانست. پناهی با فیلم تازه‌اش، «یک تصادف ساده»، یک بار دیگر فرصت حضور در بخش مسابقه جشنواره کن را به دست آورده است. خلاصه داستان دقیقی از فیلم منتشر نشده اما آن‌چه اعلام شده است به این اشاره دارد که آن‌چه به‌عنوان یک تصادف ساده آغاز می‌شود، مجموعه‌ای از عواقب فزاینده را به دنبال دارد.

عجیب نیست اگر «یک تصادف ساده» یکی از بخت‌های کسب یکی از جوایز اصلی جشنواره کن امسال (حتی نخل طلا) باشد. علاوه بر توجه عمومی جشنواره کن به کشف‌های خودش، می‌توان این موارد را هم به‌عنوان عواملی ذکر کرد که ممکن است بخت این فیلم را افزایش دهند: تغییر نگرش جشنواره‌های جهانی به فیلم‌های سینمای ایران در دو سال اخیر و توجه بیشتر به آثاری که به‌شکلی خارج از مجاری رسمی تولید شده‌اند، اعتبار پناهی به‌عنوان فیلمسازی که از یوزپلنگ طلایی جشنواره لوکارنو تا شیر طلای ونیز و خرس طلای برلین را در کارنامه دارد، مشارکت کمپانی تهیه‌کننده فیلم نخل‌برده «آناتومی یک سقوط» (ژوستین تریه) در تولید «یک تصادف ساده»، و حضور ژولیت بینوش (به‌عنوان ستاره‌ای که پیوندی مستحکم با سینمای عباس کیارستمی دارد و نباید فراموش کرد که پناهی یکی از مهم‌ترین نتایج جریانی بود که کیارستمی در سینمای ایران تثیبت کرد) به‌عنوان رئیس هیئت داوران این دوره از جشنواره کن.                                                    

۱۱. دیگر فیلم‌های کنجکاوی‌برانگیز

فیلم‌های کنجکاوی‌برانگیز دیگری هم در بخش مسابقه جشنواره کن حضور دارند. به‌عنوان نمونه می‌توان از «رومریا» ساخته کارلا سیمون (فیلمساز ۳۸ ساله اسپانیایی و برنده خرس طلای برلین)، «دو دادستان» ساخته سرگئی لوزنیتسا (فیلمی درباره فساد در دوران استالین، با ظرفیت خوانش سیاسی معاصر)، «خانه مادران جوان» ساخته برادران داردن (سوگلی‌های همیشگی جشنواره کن)، و «تاریخچه صدا» از اولیور هرمانوس نام برد. باید چند روزی منتظر ماند تا دید کدام‌یک از فیلم‌های بخش مسابقه موفق می‌شوند توجه داوران را جلب کرده و جوایز اصلی جشنواره کن ۲۰۲۵ را از آنِ خود کنند.

آریا قریشی