ترکیه چرا و چگونه سومین صادرکننده سریال دنیا شد

به گزارش فیلم‌نت نیوز به نقل از اکونومیست، تاریخ عثمانی همچون یک سوپ‌اپرا است! در قرن شانزدهم میلادی سلطان سلیمان محتشم (سلیمان قانونی) هر کسی را که مظنون به تلاش برای رقابت با او بود از جمله دو برادر زن، دو پسر و تعدادی از نوه‌‌‌هایش را از دم تیغ گذراند. سال ۲۰۱۱ یک سریال درباره همین پادشاه یعنی سلیمان با نام «قرن باشکوه» (حریم سلطان) (Muhtesem Yuzyil) اولین بار روی آنتن رفت و بخشی از اولین موج درام‌‌‌‌های ترکی را به‌وجود آورد که جهانی شدند. از طرفداران این سریال ‌‌‌می‌توان به کاردی بی رپر آمریکایی اشاره کرد. امروزه که سریال‌‌‌های ترکی محبوبیت گسترده‌ای پیدا کرده‌اند، سلطان سلیمان محتشم مجبور است که تاج و تخت خود را با دیگر سریال‌‌‌ها تقسیم کند.

سریال «گادار» (رحمی نیست) تازه ترین این مجموعه‌‌‌هاست که روایت سربازی است که از جنگ بر‌‌‌می‌گردد و مجبور ‌‌‌می‌شود برای حمایت از خانواده اش تبدیل به یک آدمکش شود.

کشور ترکیه در حال حاضر به سومین صادر کننده سریال تلویزیونی در جهان آن هم بعد از کشورهای آمریکا و بریتانیا تبدیل شده است. براساس داده‌‌‌های پاروت آنالیتیکس (Parrot Analytics) بین سالهای ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۳ درخواست‌‌‌های جهانی برای سریال‌‌‌های ترکی ۱۸۴ درصد افزایش پیدا کردند. در حالی که در همین بازه زمانی سریال‌‌‌های کره‌ای ۷۳ درصد افزایش تقاضا داشته‌اند.

سریال‌‌‌های ترکی نه فقط در خاورمیانه بلکه در اروپا و آمریکای لاتین هم محبوب هستند سال گذشته کشورهای اسپانیا، عربستان سعودی و مصر سه واردکننده بزرگ سریال‌‌‌های جدید ترکی بودند. اتاق بازرگانی استانبول تخمین ‌‌‌می‌زند که تلویزیون ترکیه از صادرات سریال در سال ۲۰۲۲ رقم ۶۰۰ میلیون دلار درآمد داشته است. برخی تحلیلگران پیش‌بینی ‌‌‌می‌کنند که این میزان فروش به زودی به یک میلیارد دلار خواهد رسید.

اما چه چیزی سریال‌‌‌های ترکی را خیلی دیدنی کرده است؟ مورد اول آنها این است که برای تماشا راحت هستند. این سریال‌‌‌ها به مناظر مسحورکننده، لباس‌‌‌های پرزرق و برق و بازیگران خوشتیپ خود ‌‌‌می‌بالند. اوزلم اوزمبول رییس بخش فروش مد انتریتینمنت (Madd Entertainment) ‌‌‌می‌گوید بیشتر داستان‌‌‌های این مجموعه‌‌‌ها عاشقانه هستند و به ندرت کارهای علمی تخیلی ساخته ‌‌‌می‌شود. سریال‌‌‌ها شامل درام‌‌‌های تاریخی و حقوقی و قضایی و ترکیب عاشقانه و انتقام هستند. در سال ۲۰۲۳ سریال «یارگی» (رازهای خانوادگی) که درباره وکلای رقیبی بود که عاشق ‌‌‌هم می‌شوند جایزه امی بین الملل را در بخش بهترین تله نوولا برد.

مورد دوم اینکه، مخاطب‌‌‌های دنیای عرب نیز قدردان و سپاسگزار سریال‌های ترکی هستند زیرا که سریال‌‌‌های ترکی مسلمانان را به عنوان قهرمان و نه به عنوان تروریست‌‌‌ها یا راننده‌‌‌های تاکسی به تصویر ‌‌‌می‌کشند. کاری که‌‌‌ هالیوود اغلب در قبال آنها انجام ‌‌‌می‌دهد. این سریال‌‌‌ها همچنین به انتظارات میانه روها احترام ‌‌‌می‌گذارند. ناظران رسانه‌‌‌های ترکیه بطری‌‌‌ها الکل را به صورت کدر نمایش ‌‌‌می‌دهند، صحنه‌‌‌های جنسی را در فیلم‌‌‌ها ممنوع کرده اند و برای بوسه کاراکترها جریمه تعیین کرده اند. با این حال سانسور نیز کارگردانان را مجبور به انجام خلاقیت کرده است. در این مجموعه‌‌‌ها صحنه‌‌‌های با نگاه‌های حسرت بار جایگزین نماهای ممنوعه شده اند.

به گفته شرکت داده تلویزیونی گلانس (Glance)، در نیمه اول سال ۲۰۲۳، سه تا از محبوب ترین برنامه‌‌‌های نمایشی (سریال یا فیلم یا مستند تلویزیونی) در کشور اسپانیا، ترکی بودند. اسپانیایی‌ها و آمریکایی‌های لاتین سابقه تماشای تله‌نوولاهای ترکی را هم دارند، بنابراین به برنامه‌های ترکی عادت دارند و به نظر ‌‌‌می‌رسد که برخی از بینندگان این منطقه دوست دارند از آثار جنسی و پراز خون و خونریزی تلویزیون غربی فاصله بگیرند.

مخاطبان اسپانیایی زبان جذب ارزش بالای تولید درام‌‌‌های ترکی ‌‌‌می‌شوند. یکی از تامین‌کنندگان این سریال‌‌‌ها می‌گوید که در مقایسه با این مجموعه‌‌‌ها، سریال‌‌‌های آمریکای لاتین ارزان به نظر می‌رسند. کارولینا آکوستا آلزورو از دانشگاه جورجیا می‌گوید مردم ترکیه و آمریکای لاتین «احساسات خود را بدون شرمندگی بیان می‌کنند، به همین دلیل است که ملودرام در هر دو فرهنگ جواب ‌‌‌می‌دهد.»

رسانه‌‌‌ها نیز از طرفداران این سریال‌‌‌ها هستند. در ترکیه، این مجموعه‌‌‌ها هفته‌ای یک‌بار پخش می‌شوند و قابلیت ادامه داشتن تا سه ساعت را هم دارند. اما زمانی که این مجموعه‌‌‌ها به کشورهای خارجی فروخته می‌شوند، قطع می‌شوند و اغلب، گاهی اوقات روزانه اجرا می‌شوند و این درحالیست که کانال‌‌‌های تلویزیونی ‌‌‌می‌توانند سریال‌ها را تا صدها قسمت گسترش دهند و به درازا بکشانند. ایزت پینتو توزیع کننده برنامه‌‌‌های تلویزیونی ‌‌‌می‌گوید درام‌‌‌های کره ای خوب هستند، اما تنها ۱۳ ساعت تبلیغات را ‌‌‌می‌توان در آنها جا داد. سریال‌‌‌های ترکیه ای اما ‌‌‌می‌توانند تا حدود ۲۰۰ ساعت تبلیغات را داشته باشند. برخی از طرفداران این سریال‌‌‌ها در گوشه و کنار دنیا از این موضوع شکایت دارند که نمی‌توانند محتوای کافی از این آثار را به زبان خود دریافت کنند. دوبله کردن سریال‌‌‌ها به زبان اسپانیایی کار سختی نیست، زیرا یک نسخه می‌تواند در سراسر اسپانیا و بیشتر آمریکای لاتین توزیع شود. اما برای زبان‌های دیگر که مردم کمتری به آن زبان حرف ‌‌‌می‌زنند، مانند لهستانی یا یونانی، کانال‌های تلویزیونی به راه‌حل‌های ارزان‌تری از جمله زیرنویس متوسل می‌شوند.

یاسمین چلیککُل از دانشگاه نورث وسترن در کشور قطر می‌گوید برخی از تماشاگران حتی سعی می‌کنند تااندازه‌ای زبان ترکی یاد بگیرند تا بتوانند بدون منتظر ماندن برای نسخه‌های دوبله شده آنها را تماشا کنند. طرفداران دوآتیشه این سریال‌‌‌ها نیز در شبکه‌‌‌های اجتماعی برای استفاده یکدیگر این مجموعه‌ها را دوبله ‌‌‌می‌کنند. این سریال‌ها به تقویت وجهه ترکیه به ویژه در سرزمین‌‌‌های عثمانی سابق نیز کمک کرده است. یاسمین چلیککُل ‌‌‌می‌گوید در بلغارستان با شنیدن این عبارت‌‌‌ها که ترک‌ها «خبیث، بی فرهنگ و مزخرف» هستند، بزرگ شده بود، اما او حالا فکر می‌کند درام‌های ترکیه ای به تغییر این درک کمک کرده‌اند. او اضافه ‌‌‌می‌کند که بلغارها قبلا برای تعطیلات به یونان ‌‌‌می‌رفتند، اما اکنون بیشتر از قبل به ترکیه سفر ‌‌‌می‌کنند.

در مورد این سریال‌ها، دولت ترکیه نیز وارد عمل شده است. رجب طیب اردوغان رییس‌جمهوری ترکیه در سال ۲۰۱۲ مجموعه «حریم سلطان» را به دلیل اختصاص مدت زمان بیش از حد به دسیسه‌های درون کاخ پادشاهی و مدت زمان ناکافی به فتوحات سلیمان مورد انتقاد قرار داد. در پاسخ به این انتفاد، یک پخش کننده دولتی ترکیه درام تاریخی خود را با نام «دیریلیس: ارطغرل» («قیام ارطغرل») درباره جنگجوی ترک در قرن سیزدهم ساخت. طبق تجزیه و تحلیل وبسایت Parrot Analytics، در ماه می سال ۲۰۲۰، زمانی که بسیاری از مردم کشورهای جهان به دلیل بیماری همه گیر کووید-۱۹ در قرنطینه به سر ‌‌‌می‌بردند، این سریال («قیام ارطغرل») چهارمین مجموعه تلویزیونی پرتقاضا در سراسر جهان لقب گرفت. در همان سال، عمران خان، نخست وزیر وقت پاکستان، این سریال را به دلیل «ارزش‌‌‌های اسلامی»‌اش ستایش کرد و مجسمه ارطغرل در شهر لاهور پاکستان نصب شد. نسخه دوبله اردو از قسمت آزمایشی (پایلوت) این مجموعه ۱۵۳ میلیون بازدید در یوتیوب به دست آورده است.

همچنین باید اشاره کرد که سرویس‌‌‌های استریم سریال‌‌‌های جسورانه تری را نیز در دستور کار داده اند. طرفداران این مجموعه ها از تماشای چیزهایی که سرویس‌‌‌های استریم ‌‌‌می‌توانند از آن قسر در بروند، اغلب شگفت زده ‌‌‌می‌شوند. مثلا  سریال «باشگاه» (Kulup) محصول نتفلیکس داستان یک مجرم سابق است که پس از سال‌ها زندان دوباره با دخترش ارتباط برقرار می‌کند. این مجموعه قتل عام اقلیت‌‌‌ها را در استانبول دهه ۱۹۵۰ به تصویر ‌‌‌می‌کشد- موضوعی که حداقل از نظر سیاسی حساس است. درام‌های سرویس‌‌‌های استریم معمولاً کوتاه‌تر هستند؛ سریال «باشگاه» تا الان ۲۰ قسمت داشته است که در مقایسه با سریال ۱۳۹ قسمتی «حریم سلطان» خیلی کوتاه تر است.

در پایان اما باید گفت بر خلاف اسپانیا (با سریال «سرقت پول») یا کره جنوبی (با سریال «بازی مرکب»)، مجموعه های تولید کشور ترکیه در آمریکا و بریتانیا موفقیت چشمگیری نداشته اند. به عنوان مثال سریال «عشق پول سیاه» هرگز در آمریکا چندان مورد اقبال قرار نگرفت، حتی اگر لیونل مسی، فوتبالیست آرژانتینی حاضر در آمریکا یا باربارا استرایسند خواننده آمریکایی به عنوان طرفداران این مجموعه به حساب بیایند. اما با این حال جهان بزرگ است و سریال های ترکی برای اینکه ارزش تماشا داشته باشند نیازی نیست که بریتانیا و آمریکا را تسخیر کنند. حتی سلطان سلیمان هم که بخش‌هایی از شمال آفریقا و اروپا را به امپراتوری عثمانی اضافه کرد، تا این حد که این سریال ها پیش رفته اند، کشورگشایی نکرده بود.

نویسنده و مترجم: محمدامین شکاری