جعفر پناهی و رکوردهای تاریخی‌ که زد

به گزارش فیلم‌نت نیوز، شنبه شب ۲۴ می (۳ اردیبهشت ۴۰۴) هنگامی که ژولیت بینوش بازیگر مطرح فرانسوی نام جعفر پناهی فیلمساز مهم ایرانی را به عنوان برنده جایزه نخل طلایی کن ۲۰۲۵ اعلام کرد بلافاصله پناهی این سینماگر بزرگ ایرانی صاحب چندین رکورد مهم در تاریخ سینما شد از قرار گرفتن در کنار عباس کیارستمی به عنوان تنها فیلمسازان ایرانی برنده نخل طلایی کن تا جای گرفتن در کنار سه فیلمساز افسانه ای سینمای جهان یعنی رابرت آلتمن، آنری ژرژ کلوزو و میکل آنجلو آنتونیونی به عنوان تنها فیلمسازان تاریخ سینما که سه جایزه اصلی سه جشنواره بزرگ اروپایی (کن، ونیز و برلین) را دریافت کرده اند. ضمنا باید اشاره کنیم که پناهی و میکل آنجلو آنتونیونی تنها فیلمسازانی هستند که جایزه اصلی چهارمین جشنواره مهم اروپا یعنی لوکارنو را هم دریافت کرده اند. جالب اینجاست که پناهی تنها فقط یازده فیلم بلند در کارنامه سینمایی خود دارد که از این تعداد ۶ فیلم نیز در سال‌های بعد از دهه هشتاد و محدودیت‌های پیش آمده برای این کارگردان ساخته شده است و حالا این فیلمساز بااین کارنامه جمع و جور و کوچک سینمایی تبدیل به یکی از پرافتخارترین فیلمسازان تمامی دوران‌ها شده است به بهانه این جایزه، توضیح مختصری در مورد رکوردهای ذکر شده بالا ارائه ‌می‌دهیم.

حضور در کنار کیارستمی

پس از درگذشت عباس کیارستمی در سال ۲۰۱۶ هیچگاه هیچ جشنواره سینمایی به اندازه اختتامیه هفتاد و هشتمین دوره جشنواره کن که شب گذشته برگزار شد، اینچنین یادآور شاعر سینمای ایران نبوده است زیرا ژولیت بینوش مشهورترین بازیگر غیرایرانی مرتبط به سینمای عباس کیارستمی دومین نخل طلای سینمای ایران را پس از ۲۸ سال به جعفر پناهی دستیار و به نوعی شاگرد خلف کیارستمی اهدا کرد تا دوباره نام یک سینماگر ایرانی بربالاترین جایزه مهم ترین فستیوال سینمایی جهان ثبت شود.

پناهی، آلتمن، آنتونیونی و کلوزو

درست است که جوایز سینمایی به مانند جوایز و افتخارات ورزشی نیستند و نمی‌توان موفق ترین‌ها و باافتخارترین‌ها در عرصه فستیوال‌های سینمایی را مهم ترین چهره‌های این عرصه خواند بااین حال بعضا تعدد جوایز باارزش ‌می‌تواند نشان دهنده اهمیت حداقلی این افراد قلمداد شود مثلا همواره اشاره ‌می‌شد که آلتمن سینماگری است با کارنامه غنی فیلمسازی که در بیرون از آمریکا بسیار مورد تحسین قرار گرفته و آمریکایی‌ها قدر او را چون اروپایی‌ها نمی‌دانند با مثال آلتمن ‌می‌توان نتیجه گرفت جوایز اصلی فستیوال‌های مهم اروپایی در شناخت و اهمیت چهره‌ها حتی سینماگر مهمی مثل آلتمن هم بی تاثیر نبوده اند چراکه جشنواره‌ها محلی مناسب برای سینماگرهای مستقل با فیلم‌های کوچک و شخصی است از برادران کوئن تا تارانتینو تا همین اواخر شان بیکر هم از دل همین جشنواره‌ها در آمریکا شناخته شدند و در این فهرست سینماگرهای کشورهای کوچک تر نیز به صورت پرشمار دیده ‌می‌شود. همانطور که ‌می‌دانیم پناهی سه جایزه سه جشنواره بزرگ اروپایی یعنی ونیز، برلین و کن را به ترتیب برای فیلم‌های «دایره»، «تاکسی» و «یک تصادف ساده» آن هم به فاصله ۲۵ سال دریافت کرد. رابرت آلتمن برای فیلم‌های «مش»، «برش‌های کوتاه» و «بوفالو بیل» به ترتیب نخل طلا، شیرطلا و خرس طلا را دریافت کرد. میکل آنجلو آنتونیونی هم نخل طلای کن را برای «آگراندیسمان»، شیر طلای ونیز را برای «صحرای سرخ» و خرس طلای برلین را برای یکی از فیلم‌های سه گانه موسوم به سه گانه «مدرنیته» اش یعنی «شب» کسب کرد. آنری ژرژ کلوزو هم در اتفاقی که امروزه شدنی نیست جایزه بزرگ جشنواره کن و خرس طلای برلین را برای یک فیلم و آن هم فیلم «مزد ترس» دریافت کرد. این سینماگر فرانسوی جایزه شیرطلای ونیز را نیز برای فیلم «مَنون» در سال ۱۹۴۹ به دست آورد.

پناهی و آنتونیونی

در بالا اشاره شد که پناهی و آنتونیونی در کسب بالاترین جایزه بهترین فستیوال‌های اروپا پا را از آلتمن و کلوزو هم فراتر گذاشته و تنها سینماگرهای دنیا هستند که بالاترین جایزه جشنواره لوکارنو را هم در کنار کن، ونیز و برلین دارا هستند. پناهی یوزپلنگ طلایی لوکارنو را برای «آینه» دومین فیلم زندگی اش دریافت کرد و آنتونیونی نیز این جایزه را برای پنجمین فیلم بلند سینمایی اش یعنی فیلم «فریاد» کسب کرد.

افتخارات ایران در کن

در پایان به بهانه دومین نخل طلای جشنواره کن که به یک سینماگر ایرانی رسید با تعدادی دیگر از دستاوردهای سینماگرهای ایرانی در جشنواره کن طی این چهار دهه آشنا ‌می‌شویم اولین جایزه سینمای ایران در کن به فیلم «طلوع فجر» ساخته احمد فاروقی قاجار تعلق دارد که یک جایزه فرعی در بخش فیلم‌های کوتاه جشنواره کن بود بعدها در میانه دهه ۹۰ میلادی بعد از حضور کیارستمی در بخش مسابقه فستیوال، جعفر پناهی توانست جایزه دوربین طلایی جشنواره کن را برای فیلم اول خود یعنی «بادکنک سفید» که فیلمنامه اش را کیارستمی نوشته بود دریافت کند تا سینمای ایران بیش از پیش در کن مورد توجه قرار بگیرد. سال ۱۹۹۷ عباس کیارستمی با «طعم گیلاس» توانست این موفقیت‌های کوچک سینمای ایران را به یک موفقیت بزرگ و تاریخی تبدیل کند و برنده نخل طلایی جشنواره کن شد. بعد از موفقیت عظیم «طعم گیلاس» هیچ جایزه بزرگ دیگری آن اهمیت سابقش را نداشت تا شب گذشته که پناهی دوباره نخل طلایی فستیوال را دریافت کرد. در این مدت بالاترین جایزه یک سینماگر ایرانی از کن مربوط به جایزه بزرگ جشنواره بود که سال ۲۰۲۱ به اصغر فرهادی و فیلم «قهرمان» ساخته این کارگردان رسید. سمیرا مخملباف نیز دو بار جایزه هیات داوران را کسب کرد که به عنوان سومین جایزه مهم فستیوال شناخته ‌می‌شود. مخملباف این جوایز را برای دو فیلم «تخته سیاه» و «پنج عصر» در سال‌های ۲۰۰۰ و ۲۰۰۳ کسب کرد. حسن یکتاپناه با فیلم «جمعه» و بهمن قبادی با فیلم «زمانی برای مستی اسب‌ها» نیز توانستند موفقیت جعفر پناهی در کسب دوربین طلایی را تکرار کنند، این دو سینماگر ایرانی به صورت مشترک در سال ۲۰۰۰ موفق به دریافت این جایزه شدند. جوایز دیگری نیز به نام سینماگرهای ایرانی در بخش‌های دیگر به چشم ‌می‌خورد که البته اهمیت شان در رده‌های پایین تر از این جوایز است مثل جایزه بهترین فیلمنامه جشنواره کن که در سال ۲۰۱۸ به پناهی برای فیلمنامه «۳رخ» رسید و یا تعدادی دیگر از جوایز از جمله در شاخه‌های بازیگری و…

محمدامین شکاری