به گزارش فیلم‌نت نیوز، دنیای محصولات تلویزیونی در ایران تقریباً راه متفاوتی را نسبت به سایر نقاط دنیا سپری کرده‌است. صدا و سیما با پسوند «ملی» نشان می‌دهد که صوت و تصویر همواره در دستان نهاد حاکمیتی و دولتی بوده و پای شبکه خصوصی تلویزیونی به کشور خیلی دیرتر از سایر نقاط دنیا باز شد. نبود شبکه‌های خصوصی و عدم ورود تکنولوژی تلویزیون کابلی و Community AntennaTV به ایران باعث شد که بخش خصوصی تا زمان ورود اینترنت پرسرعت به کشور نتواند خودش را به‌درستی در این بخش نشان دهد. امروزه اما بازیگران زیادی در این زمینه فعالیت دارند و انواع سرویس‌های VOD در دسترس مشترکین قرار دارد. فیلم‌نت، فیلیمو، نماوا، تماشاخونه و… چند تن از این بازیگران هستند که در این بازار حضور دارند و هر یک با ساخت برنامه‌های تلویزیونی سعی دارند تا مفهوم «شبکه خصوصی تلویزیونی» در کشور را رشد ببخشند.
رادیو در ایران در سال ۱۳۱۹ و تلویزیون در سال ۱۳۳۷ آغاز به کار کردند و با اینکه در ابتدای امر به‌ظاهر خصوصی اداره می‌شدند و درآمدشان از راه تبلیغات بود اما در سال ۱۳۴۷ با تشکیل سازمان تلویزیون ملی ایران زیر نظر وزارت اطلاعات، صوت و تصویر دیگر علی‌الظاهر هم در دست بخش خصوصی نبود. این روایت تا سالیان سال ادامه داشت. در دوران پس از انقلاب نیز صدا و سیما یک نهاد حاکمیتی تعریف شد و خصوصی کردن آن به مفهومی که در دنیا رایج بود با مصالح قوانین کشور مغایرت داشت.
در دنیا شبکه‌های کابلی به‌علت توسعه فیبر نوری رشد می‌کردند و در ایران به‌خاطر نبود این تکنولوژی و همچنین عدم وجود قوانین برای برپایی شبکه‌های خصوصی، این موضوع شکل نگرفت. با این حال در اواخر دهه هشتاد شمسی و با گسترش اینترنت پرسرعت، انقلابی در دنیای صوت و تصویر رخ داد. با گذشت چند سال و ورود به دهه نود، پلتفرم‌های اینترنتی صوت و تصویر روی کار آمدند و با تمام سختی‌ها به راه خود ادامه دادند. فیلم‌نت نیز در سال ۱۳۹۳ شروع به فعالیت کرد. فیلم‌نت توانست پس از گذشت چندسال از فعالیت خود سرمایه‌گذاران و مدیران جدیدی پیدا کرد و با ورود گروه گلرنگ و علی سرتیپی در پشت سکان هدایت این پلتفرم، تحولی در آن ایجاد شد.
گلرنگ که به واسطه پخش سریال محبوب «قهوه تلخ» و همچنین تأسیس پردیس سینمایی کوروش، سابقه خوبی در دنیای فرهنگ پیدا کرده بود با ورود به پلتفرم فیلم‌نت توانست یک بازیگر قدرتمند در عرصه VODها را بسازد؛ بازیگری که بتواند در برابر رقبای خود در بازار قد علم کند و از بسیاری از آن‌ها پیشی بگیرد. بازار VODها تا پیش از حضور فیلم‌نت در دستان یکی دو بازیگر دیگر بود و فیلم‌نت توانست با حضور در انجمن صنفی VODها برخلاف رقبای خود، این صنعت را به صورت صنفی جلو ببرد و با تعامل با ساترا بتواند حرف‌های تازه‌ای برای گفتن داشته باشد. آنطور که در توضیحات رسالت این انجمن در وبسایت رسمی آن آمده: «انجمن صنفی شرکت‌های نمایش ویدئوی آنلاین می‌کوشد تا با ایجاد بستری مناسب برای تمامی نقش آفرینان این صنعت، علاوه بر اینکه به حمایت فعال از فعالان این صنعت بپردازد؛ بستری حمایت‌گر و پویا جهت رشد پلتفرم‌های مختلف باشد.» فیلم‌نت نیز توانسته با رشدی مضاعف طی چند سال اخیر، به همین رسالت جامه عمل بپوشاند.
آخرین گزارشی که درباره صنعت VOD در کشور منتشر شده متعلق به پاییز امسال است که شرکت نکس‌لوکس تهیه و تدوین آن را برعهده داشته است. براساس داده‌های موجود در این گزارش، ضریب نفوذ شبکه نمایش خانگی در ایران در شهریورماه ۱۴۰۲، برابر با ۱۳.۶ درصد بوده است؛ درواقع این افراد کسانی هستند که از طریق خرید اشتراک، برنامه‌ها را از پلتفرم‌های شبکه‌های نمایش خانگی تماشا می‌کنند. همچنین ممکن است با یک اشتراک، چندین نفر محتوای شبکه نمایش خانگی را دنبال کنند که مشمول ضریب نفوذ می‌شود.
بر اساس این گزارش فیلم‌نت حالا دومین بازیگر در حوزه VODها است و توانسته از سایر رقبا جلو بزند. این گزارش همچنین می‌افزاید شاخص آگاهی از بند یا همان Aided Awareness فیلم‌نت نیز در نیمه دوم سال ۱۴۰۲ نسبت به نیمه اول آن رشد بسزایی داشته است. درواقع در این گزارش تأکید شده که شاخص آگاهی از برند فیلم‌نت بسیار معنادارتر از سایر برندهای این حوزه بوده است.
یکی از مواردی که به رشد فیلم‌نت در سالیان اخیر کمک کرده ساخت فیلم و سریال‌های اختصاصی پرمخاطب بوده است. جوایز جشن حافظ امسال که از مهمترین جوایز سینمایی بخش خصوصی کشور به‌حساب می‌آید، در بخش نامزدهای تلویزیونی خود در آخرین دوره‌اش، هیچ کاندیدایی از تولیدات صدا و سیمای ملی نداشت و نامزدهای این بخش همگی از تولیدات VODها بودند. در این بین سریال پوست شیر که توسط فیلم‌نت تهیه و پخش شده توانست جوایز حافظ را درو کند. این اتفاق درست مانند سرآغاز اتفاقی است که چندسال پیش برای نت‌فلیکس در جوایز معتبر سینمایی و تلویزیونی رخ داد و محصولات نت‌فلیکس و سایر شبکه‌های اینترنتی توانستند آنقدر رشد کنند که حتی به جوایز اسکار دست پیدا کنند. درواقع بعید نیست در سال‌های آینده تولیدات سینمایی VODها در جوایز سینمایی معتبری مانند جشنواره بین‌المللی فیلم فجر و یا سایر جوایز سینمایی دنیا حضور پیدا کنند و بازیگران VOD ایرانی بتوانند به جوایز سینمایی معتبر دست پیدا کنند چرا که همانطور که گفته شد؛ دست‌کم فیلم‌نت توانست درسالی که گذشت با «پوست شیر» به این مهم دست پیدا کند.
حضور سریال‌های تلویزیونی در بیلبوردهای شهری و گزارش‌های آماری صدا و سیما نشان از ریزش شدید مخاطبان برنامه‌ها دارد. به‌عنوان مثال مرکز تحقیقات سازمان صداوسیما در گزارش سالانه خود اعلام کرد پرمخاطب‌ترین سریال صداوسیما تنها ۲۲ درصد بیننده دارد. این آمار در حالی منتشر می‌شود که رشد VODها بر اساس گزارش‌های مختلف روزبه‌روز بیشتر شده و حضور بازیگران و کارگردانان مشهور سینمایی در این پلتفرم‌ها باعث می‌شود تا مردم بیشتر به سمت آن‌ها کشیده شوند.
موج تاک‌شوهای ایرانی در VODها که گل سرسبد آن‌ها برنامه شب‌آهنگی از حامد آهنگی است و همچنین سریال‌سازی بسیاری از افراد شاخص سینمایی برای اولین بار در این پلتفرم‌ها مانند پیمان معادی و حضورش در سریال افعی تهران نشان از بخت و اقبال خوب این شبکه‌ها هم در بین فیلمسازان و هم در بین تماشاگران دارد. بسیاری از کارگردانان و بازیگران مشهور کشور که حاضر به سریال‌سازی در بسترهای دیگر نبودند حالا در تعامل با VODها به رویای سریال‌سازی خود رنگ واقعیت پاشیدند و توانستند مخاطبین را نیز پای تولیدات خود بنشانند. انتشار خبر استقبال کم‌نظیر از افعی تهران در رسانه‌ها و موج تولیدات ویدیویی منتقدین سینمایی درباره این سریال در بسترهایی نظیر یوتوب نشان از توجه ویژه مخاطبین به تولیدات VODهایی مثل فیلم‌نت دارد.
با وجود کسب این موفقیت‌ها به‌خاطر استراتژی درست و انتخاب‌های صحیح فیلم‌نت در تولیدات اختصاصی خود، شنیده‌هایی از حضور پلتفرم‌های جدیدتر و تغییرات استراتژی در سایر پلتفرم‌ها در این حوزه نیز به گوش می‌رسد تا بازار داغ‌تر شود. درواقع به‌نظر می‌رسد بازار صوت و تصویر فراگیر آنقدری بزرگ و جذاب و پرمخاطب است که بتواند شاهد رقابت‌های جذاب‌تری در بین بازیگران اصلی آن باشد و نتیجه این رقابت در نهایت به بهبود کیفیت تولیدات و اعتلای فرهنگ سینمایی کشور منجر خواهد شد. باید گفت این رقابت در سطح جهانی به کمپانی‌های بزرگی همچون دیزنی و اپل هم رسیده و در ایران نیز حضور صنایع بزرگ در این بازار نشان از همسو شدن با این ترند جهانی دارد. به‌نظر می‌رسد این بازار رقابت تازه می‌تواند به پیکر تقریباً بی‌جان سریال‌سازی در ایران روحی تازه بدمد و فضای مجازی و اینرنت، همچنان انتخاب نخست و بستر شماره یک سرگرمی و تولیدات فاخر سینمایی برای مردم در این زمینه باشد.
آرش پارساپور
