«غرب آمریکایی» از زبان کوین کاستنر

به گزارش فیلم نت نیوز، کوین کاستنر این‌بار نه به عنوان بازیگر، بلکه به‌عنوان راوی در مستندی تازه سراغ تاریخ آمریکا رفته است که هم در خیال آمریکایی‌ها ساخته شده و هم در واقعیت تاریخی‌شان خون‌آلود است. او در ابتدای هر اپیزود، در قامت یک مرشد تاریخی، شمایی از محتوای هر بخش را ارائه می‌دهد. او در ابتدا می گوید غرب تصویری است که  او در هفت سالگی در سینمای دوره هالیوود دوم دیده است و غرب به زعم او قدرتی است که می تواند خیال را به پرواز دربیاورد.

کوین کاستنر غرب در فیلم نت

این مجموعه با مشارکت دوریس کورنز گودوین تاریخ‌نگار شاخص نگاهی تازه و متوازن‌ به تاریخ غرب وحشی آمریکا دارد؛ روایت تصاحب زمین، اتحادیه سرخپوستان، نبردها و نقش قهرمانان و ضدقهرمانان آن دوران.

این مستند هشت‌ قسمتی که از دوران پس از پیمان پاریس ۱۷۸۳ تا نزاع قحطی دامداران در دهه ۱۸۹۰ را پوشش می‌دهد. تمرکز قابل‌توجه روی مقابله بین جوامع بومی، مذهبی، مهاجران و نیروهای اقتصادی-سیاسی ایالات متحده از نقاط عطف این مجموعه است. راویان نیز بر آن تاکید دارند که انسان ها با افسانه ها زندگی می کنند و افسانه هایی که در ذهن مردم آمریکا مانده همان افسانه های غرب است. مستند از افسانه‌های اولیه سخن می‌گوید؛ از مردان کوهستان، کابوی‌ها، یاغیان بدنام و تب طلا. اما همزمان می‌پرسند: «چه کسی حق دارد این سرزمین را به نام خود کند؟» «اینکه هر کسی دلیلی دارد که بخواهد این سرزمین را برای خود کند» و «غرب مثل یک بوم نقاشی است که روی آن رویاهای امریکایی بزرگتر از زندگی واقعی شکل می گیرند.»

مستند، تصویری است از کشوری که یک قاره را به نام خود زد. از آمریکایی که با معاهده پاریس در رقابت با بریتانیا پیروز شد، اما هیچ نقشه دقیقی برای فردایش نداشت. جورج واشنگتن که هنوز چیزی به نام «دولت-ملت» را نمی‌شناخت، خود الگو را می‌ساخت. در سال ۱۷۸۷، قانون اساسی نوشتند. ایده، ساده بود اما پر از تضاد: خرید زمین از بومیان، فروش آن به اشراف و تبدیل آن به کشاورز سفیدپوست. بدین ترتیب، مساله‌ مهاجران و بومیان بدل شد به تراژدی‌ای ملی. سرخپوستان نه شهروند که مانع دیده شدند و به انداره مهاجران برای تصاحب زمین برای حفظ حق‌شان جنگیدند.

بازسازی‌های بصری از نبردهای مهاجران و قبایل بومی و روایت‌هایی مثل ماجرای ژنرال «آرتور سنت‌کلر» که در نبردی با قبایل، ۷۰۰ نیروی خود را از دست داد (بزرگ‌ترین شکست ارتش آمریکا به دست بومیان در تاریخ)، این روایت را مستندگونه، اما همچون افسانه‌ای تراژیک بازگو می‌کند. روایت ویلیام ولز، یکی از فرزندان مادربزرگ یکی از راویان، بُعدی شخصی به این رویدادهای عظیم می‌بخشد.

شورش ویسکی، مالیات نوشیدنی‌ها و گسترش ارتش اولیه آمریکا در ۱۷۹۲ نیز در این مستند گنجانده شده‌اند، اما در نهایت، آنچه در مستند «کوین کاستنر در غرب» با ما می‌ماند، این است: آمریکای انگلوساکسون در مسیر فتح غرب، نه فقط طبیعت را تسخیر کرد، که خیال، تاریخ و هویت را به زنجیر کشید.

مستند «کوین کاستنر، غرب» تلاش کرده است با صدایی تازه به روایت افسانه‌ آمریکا بپردازد و حضور بومیان، تمرکز بر فضاهای فراموش‌شده تاریخ و دیدگاهی چندجانبه از نقاط قوت آن هستند، اما گاهی اجرای تصویری ضعیف، ریتم کند روایت و بهره‌گیری محدود از عناصر سینمایی، اثر را در سطحی میانه نگه می‌دارد. شاید اگر این اثر به‌صورت پادکست تولید می‌شد، اثربخشی بیشتری پیدا می‌کرد. با این حال، برای مخاطبانی که به روایت‌های تاریخی علاقه دارند و می‌خواهند «افسانه غرب» را در لایه‌های تاریک‌تری مرور کنند، این مجموعه گامی مهم در مستندسازی تاریخی است؛ گامی که بیش از آنکه با دوربین ساخته شده باشد با صدا، روایت و حافظه ساخته شده است. همچنین این مستند، روایتی نسبتا صادقانه از آمریکا ارائه داده و بخش قابل‌توجهی از آن درباره سرخپوستان و مقاومتشان تمرکز دارد.

روسای جمهور ایالات متحده و  سیاست‌های توسعه‌طلبانه

در مستند «غرب» (The West)، به‌رغم تمرکز اصلی بر روایت‌های مردمی، بومی، و رویدادهای محلی، در چندین بخش به روسای جمهور ایالات متحده نیز اشارات تاریخی مهمی می‌شود. این اشارات اغلب در زمینه سیاست‌های توسعه‌طلبانه، برخورد با بومیان، و شکل‌گیری ساختار فدرال آمریکا مطرح می‌شوند.

این اشاره ها هوشمندانه نه برای ستایش یا تخریب، بلکه برای فهم تاثیر سیاست‌گذاری‌ها در شکل‌گیری خشونت، توسعه، و تضادهای غرب آمریکا است. مهم‌ترین اشاره ها به روسای جمهور عبارتند از:

جورج واشنگتن
در اپیزود اول، واشنگتن به عنوان پدر بنیان‌گذار و نخستین رئیس‌جمهوری آمریکا، در جایگاهی نمادین و بنیادین معرفی می‌شود. گفته می‌شود که برای ساختن یک الگو و مسیر برای کشور نوپا «هیچ کتاب راهنمایی برای جورج وجود نداشت». او تلاش کرد شکل‌گیری نهادهای ابتدایی مانند ارتش فدرال، سیاست خارجی و ساختار قلمروها را هدایت کند. اینجا واشنگتن نماینده یک ذهنیت توسعه‌گراست که در آن غرب سرزمینی برای آینده آمریکا تلقی می‌شود.

توماس جفرسون
به‌صورت غیرمستقیم از طریق «خرید لوییزیانا» به نقش جفرسون پرداخته می‌شود. این اقدام یکی از بزرگ‌ترین گام‌های دولت آمریکا برای گسترش خاک کشور به سمت غرب بود. در اپیزود دوم، جان کولتر بخشی از تیم اکتشافی لوئیس و کلارک است، که این سفر به دستور جفرسون و برای کشف سرزمین‌های تازه خریداری‌شده انجام شد.

اندرو جکسون
اگرچه نام او مستقیما در فصل اول پررنگ نیست، اما سیاست‌های توسعه‌طلبانه و ضدبومی او در پس‌زمینه برخی اپیزودها حضور دارد؛ به‌ویژه در مواردی که به تقابل خشونت‌آمیز ارتش آمریکا با قبایل اشاره می‌شود (مانند اپیزودهای اول و هفتم). جکسون، رئیس‌جمهوری حامی تبعید بومیان، نماینده سیاست «تسخیر غرب به هر قیمت» بود.

ابراهام لینکلن
در اپیزود ششم، زمینه‌های سیاسی و اجتماعی منجر به جنگ داخلی آمریکا تحلیل می‌شود. قانون کانزاس-نبراسکا و منطق «حاکمیت مردمی» از مواردی هستند که به شکاف‌های نژادی و سیاسی منتهی شدند؛ شکاف‌هایی که لینکلن در دوران ریاست‌جمهوری خود با آن‌ها درگیر بود. هرچند خود لینکلن مستقیما وارد تصویر نمی‌شود، اما سایه سیاست‌های پیش از ریاست‌جمهوری‌اش در اپیزود احساس می‌شود.

نقاط قوت

۱. تمرکز بر روایت بومیان آمریکا: مستند برای نخستین‌بار، به جای حذف یا حاشیه‌نشین‌کردن قبایل بومی، آن‌ها را در کانون روایت قرار می‌دهد. روایت‌های مستقیم از زبان مورخان و نوادگان سرخپوستان، بار فرهنگی و هویتی مستند را تقویت کرده است.

۲. ساختار تاریخی گسترده و پوشش زمانی دقیق: از پیمان پاریس ۱۷۸۳ تا جنگ‌های دامداری وایومینگ در دهه ۱۸۹۰، مستند یک دوره‌ی ۱۱۰ ساله را با رویکرد تحلیلی و جزئی بررسی می‌کند.

۳. حضور مورخان معتبر: مشارکت افرادی چون دوریس کورنز گودوین باعث اعتبار علمی و پژوهشی مجموعه شده است.

۴. تعدد زاویه‌های روایی: هر اپیزود با تمرکز روی یک شخصیت، واقعه یا منطقه، تنوع موضوعی دارد: از جان کولتر ماجراجو گرفته تا نبردهای برده‌داری در کانزاس.

۵. بازنمایی داستان‌های کمتر شنیده‌شده: داستان‌هایی چون «ربوده شدن سیـنـثیا آن پارکر»، «نبرد فترمن»، یا سرگذشت «واکین موریتا» افق تازه‌ای به شناخت غرب می‌افزایند.

۶. بی‌طرفی نسبی در روایت تاریخی: برخلاف روایت‌های معمول هالیوودی، این مستند تلاش کرده به «قهرمان‌سازی ساده‌انگارانه» تن ندهد و پیچیدگی‌های واقعی را نشان دهد.

۷. پتانسیل آموزشی : این مجموعه برای آموزش تاریخ آمریکا (در مدارس یا پادکست‌های تاریخی) بسیار مناسب است و از نگاه صرف سرگرمی فاصله دارد.

نقاط ضعف

۱. روایت یکنواخت کوین کاستنر: حضور کاستنر گرم اما بدون تنوع عاطفی و دراماتیک است و ارتباط مخاطب با راوی را کمرنگ می‌کند.

۲. کم‌رمقی در بازسازی‌های تصویری: به‌رغم اهمیت موضوعات، استفاده از بازسازی‌های سینمایی محدود، ساده و کم‌هزینه است؛ بخش‌هایی که باید تأثیرگذار باشند، خنثی و تخت‌اند.

۳. ناتوانی در استفاده کامل از مدیوم تصویر: تصویر در این مستند غالباً مکمل صدا است، نه برعکس. بسیاری از قسمت‌ها صرفاً قابل شنیدن‌اند و به‌راحتی می‌توانستند در قالب یک پادکست منتشر شوند.

۴. ریتم کند و گاه خسته‌کننده در برخی اپیزودها: به‌ویژه قسمت دوم وهفتم  به لحاظ تدوین و تنوع روایی افت ریتم دارند.

۵. تضاد در عمق روایت‌ها: برخی اپیزودها (مثل قسمت ششم و هشتم) بسیار عمیق و تحلیلی‌اند، در حالی که برخی دیگر صرفاً گزارشی یا روایت‌محور باقی مانده‌اند.

۶. کم‌رنگ بودن تحلیل جامعه‌شناسانه: با وجود ظرفیت بالای موضوعات برای تحلیل مفاهیمی مثل قدرت، مقاومت، استعمار، مهاجرت و هویت، مستند بیشتر توصیف‌گر است تا تحلیل‌گر.

تحلیل روایی اپیزودها

اپیزود ۱: «نبرد فالِن تیمبرز» Fallen Timbers

این قسمت با پیمان پاریس آغاز می‌شود؛ جایی که ایالات متحده پس از پیروزی در برابر بریتانیا، گسترش به غرب را آغاز می‌کند. اما آنچه در ظاهر پیروزی است، در عمل مواجهه با مقاومت شدید بومیان است. قبیله میامی به رهبری «لاک‌پشت کوچک»، با متحد کردن قبایل دیگر، یکی از بزرگ‌ترین شکست‌های ارتش آمریکا را رقم می‌زند.

این اپیزود با قدرت به مستند آغاز می‌دهد. بازسازی‌ها، اسناد و روایت‌های بومی، همدلی با قهرمانان فراموش‌شده را ممکن کرده‌اند. تضاد میان منطق مهاجران (تمدن‌سازی) و بومیان (حفظ سرزمین)، در این اپیزود به شکل شفافی ترسیم شده است. این قسمت تلاشی تحسین‌برانگیز برای بازنمایی دیدگاه سرخپوستان در مواجهه با پیشروی آمریکایی‌ها است ؛ به‌خصوص نقشی که Chief Little Turtle ایفا کرد در روایت اولیه غرب بسیار تماشایی است.
«نبرد فالِن تیمبرز» نقطه شروعی قدرتمند برای مستند است، تمرکز بر مقاومت بومی و نبردی کلیدی که مسیر گسترش غرب را ترسیم کرد. این قسمت با ترکیب بازسازی هنری، روایت کارشناسان بومی و اسناد تاریخی، داستانی تأثیرگذار و آموزشی را شکل داده است.

اپیزود ۲: «فرار کولتر» Colter’s Run

جان کولتر، از اعضای گروه اکتشافی لوئیس و کلارک، پس از پایان ماموریت رسمی، وارد تجارت پوست می‌شود و با عبور از مرزهای فرهنگی قبایل بلک‌فوت، اسیر شده و پس از ماجرایی دراماتیک فرار می‌کند.

این قسمت بیشتر به افسانه می‌ماند تا تاریخ. روایت نجات کولتر جذاب است، اما منابع تاریخی محدود آن باعث شده روایت حالتی اسطوره‌ای به خود بگیرد. ضعف تصویری و بازسازی‌های کلیشه‌ای در این اپیزود آشکار است. این قسمت جنبه‌های دراماتیک زندگی کولتر را به‌خوبی برجسته می‌کند و ضمن روایت تاریخی، توجه ویژه‌ای به فشارها و چالش‌های زندگی در حیات‌وحش دارد.

 اپیزود ۳: «مسیرهای اورگن» Oregon Trails

زوج مبلّغ مارکوس و نارسيسا ویتمن به اورگن می‌روند تا مسیحیت را بین بومیان کایوس ترویج دهند. درگیری فرهنگی، سوء‌تفاهم و تراژدی پایانی این سفر است.

یکی از هوشمندانه‌ترین اپیزودها از نظر تحلیل استعمار فرهنگی است. نمایش تقابل دینی، سوءتفاهم بین دو جهان و برخورد تمدنی از نقاط قوت آن است. روایت ساختارمند، مستند را از حالت گزارشی خارج می‌کند. مبلغان با چالش‌ها و تفاوت‌های فرهنگی شدیدی مواجه می‌شوند؛ هم از سوی قبایل کایوس و هم درونی میان خودشان؛ موضوعی که منجر به ایجاد ترس، سوءتفاهم و تنش میان قبایل و مبلغان می‌شود.
این قسمت به‌ویژه با نمایش درگیری‌های فرهنگی و کشمکش‌های ناشی از ورود مسیحیت، به سوی مواجهه‌ای تاریخی و تراژیک استمرار می‌یابد . تمرکز بر تقابل مبلغان و جوامع بومی نشان می‌دهد چگونه تلاش برای تسلیم فرهنگی تبدیل به درگیری و تراژدی می‌شود. یک روایت تصویری و گفتگومحور از تقابل دو جهان متفاوت ارائه می‌دهد که از نظر ساختاری، نسبت به اپیزود دوم هماهنگ‌تر و یکپارچه‌تر است.

اپیزود ۴: «سینیتا آن پارکر» Cynthia Ann Parker

سینیتا آن پارکر، دختری ۹ ساله توسط قبیله کومانچی ربوده می‌شود و در فرهنگ قبیله‌ای رشد می‌کند. سال‌ها بعد بازگردانده می‌شود اما از نظر روانی و فرهنگی، دیگر تعلقی به جامعه سفید ندارد. این واقعه به زنجیره‌ای از تقابل‌ها و کشمکش‌های بی‌رحمانه بین کومانچی‌ها و ساکنان تازه‌تأسیس‌ شده تگزاس منجر می‌شود؛ بازگشتی که برای او شکلی از «تنفر فرهنگی» و احساس بیگانگی در میان جامعه‌ای تلقی می‌شود که ریشه‌اش را به‌طور کامل از دست داده است.

اپیزود از دیدگاهی انسانی و روان‌شناسانه به مسئله تعلق فرهنگی می‌پردازد. داستان فرزند او که یک جنگجوی قبیله‌ای می‌شود، به پیچیدگی‌های هویتی پس از خشونت اشاره دارد. اجرای این قسمت متوازن، عمیق و پرکشش است.

این قسمت علاوه بر داستان شخصی پارکر، به بررسی عواقب فرهنگی و خانوادگی ناشی از ربوده شدن او می‌پردازد. نگاه مستند به تعادل بین روایت قبیله‌ای و تأثیری که تمدن تازه بر آن می‌گذارد، حفظ شده است. اگر به روایت جوامع بومی، تبعات اجتماعی و تاریخی درگیر با غرب‌وحشی علاقه‌مند هستید، این قسمت نیز حائز اهمیت است.

اپیزود ۵: «رابین‌هود کالیفرنیا» The Robin Hood of El Dorado

Joaquín Murrieta، معروف به «رابین‌هود کالیفرنیا»، مهاجر مکزیکی، پس از ظلم و ستم علیه هم‌وطنانش، به یک ضدقهرمان شورشی بدل می‌شود. او رهبر گروهی است که علیه مهاجران سفیدپوست اقدام به شورش می‌کنند.

از نظر روایی، این قسمت به‌شدت جذاب است. روایت موریتا میان افسانه و واقعیت در نوسان است اما حس عدالت‌خواهی او نقطه کانونی بخش می‌شود. استفاده مناسب از آرشیو و بازسازی‌ها باعث شده این قسمت پرقدرت باشد.

این اپیزود، به ترکیب خیره‌کننده‌ای از تاریخ، افسانه و عدالت اجتماعی می‌پردازد. شخصیت موریتا نمونه‌ای از چالش‌های تاریخی بومی مکزیکیان و مهاجران در برخورد با قانون‌شکنان و تبعیض‌نژادی ساخته می‌شود.
تعادل بین روایت تاریخی (نقشه و اسناد) و جذابیت بصری مستند (بازسازی‌ها و روایت ) در انتقال عاطفی قصه در این اپیزود  بسیار موثر است.

اپیزود ۶: «کانزاس خونین» Bleeding Kansas

قسمت ششم از مجموعه مستند «غرب کوین کاستنر» (Kevin Costner’s The West)، یکی از مهم‌ترین لحظات پیش از جنگ داخلی آمریکا را بررسی می‌کند: نبرد خونین بر سر برده‌داری در قلمرو کانزاس.

قانون کانزاس-نبراسکا که اجازه می‌دهد مردم درباره برده‌داری رای دهند، به خشونت گسترده منجر می‌شود. گروه‌های مسلح، جان براون افراطی و درگیری‌های ایدئولوژیک، مقدمه‌ای برای جنگ داخلی آمریکا می‌شود.

تمرکز اپیزود روی تنش‌های سیاسی و خشونت، نشان می‌دهد چگونه کانزاس به میدان نبرد ایدئولوژیک قبل از جنگ داخلی تبدیل شد.

«کانزاس خونین» (Bleeding Kansas) نقطه تقابل بین دیدگاه دو گروه درباره برده‌داری است و نشان می‌دهد چگونه خشونت‌های محلی به شعله‌ور شدن جنگ داخلی انجامید. این اپیزود تعادل خوبی بین روایت تاریخی (تقلب انتخاباتی، خشونت چریکی، شخصیت‌هایی مانند براون) و تحلیل سیاسی برقرار می‌کند و ریشه‌ها و پیش‌زمینه جنگ داخلی، سیاست‌های حاکمیت مردم‌سالار و نقش پررنگ شخصیت‌ها را مورد تاکید دارد.

این قسمت، یکی از تحلیلی‌ترین اپیزودهاست. تاکید بر ایدئولوژی، دموکراسی ناقص و خشونت ساختاری، به مستند بُعدی اجتماعی و سیاسی می‌دهد که در سایر بخش‌ها کمتر دیده می‌شود.

اپیزود ۷: «نبرد فترمن» The Fetterman Fight

نبرد فترمن در وایومینگ، یکی از خونین‌ترین شکست‌های ارتش آمریکا به دست قبایل بومی است، بازنمایی یکی از بزرگ‌ترین شکست‌های نظامی آمریکا در قرن ۱۹ روی زمین‌های وسیع غرب.

این اپیزود به بررسی دقیق تاکتیک‌های قبایل، شخصیت فترمن و اشتباهات فرماندهی می‌پردازد. برخلاف روایت‌های کلیشه‌ای گذشته، فترمن نه مغرور بلکه نافرمان است. رویکرد مستند به بازنگری تاریخی بسیار تحسین‌برانگیز است.
مستند، با اتکا بر تحقیقات مورخان به‌ویژه شانن دی اسمیت نشان می‌دهد که فترمن نه فردی متکبر، بلکه فرمانده‌ای مسئولیت‌پذیر بوده است . این اپیزود را فرصتی برای اصلاح داستان تاریخی می‌دانند. شفاف‌سازی درباره گذشته تاریخی فترمن نقطه قوت و جذاب این قسمت است.

اپیزود 8: «جنگ‌های شهرستان جانسون» Johnson County Wars

این قسمت به‌خوبی نبرد طبقاتی را به تصویر می‌کشد؛ مقاومت مردمی در برابر انحصار، دستکاری عدالت و ظهور شکل‌های اولیه سرمایه‌داری صنعتی، بخش‌های کلیدی این اپیزودند و از نظر دراماتورژی، پایان‌بندی مناسبی برای فصل اول است.

قسمت هشتم و پایانی فصل اول به درگیری‌های گاوچران‌های کوچک‌مالک با قدرت‌های بزرگ در وایومینگ می‌پردازد و یکی از درگیری‌های بحران‌ساز در تاریخ غرب آمریکا را روایت می‌کند. دامداران خرد در برابر دامداران بزرگ در شمال وایومینگ می‌ایستند. نبردی طبقاتی، سیاسی و اقتصادی شکل می‌گیرد که ارتش فدرال برای توقف آن مداخله می‌کند.

این اپیزود با روایتی از دامداران کوچک که مقابل قدرت اقتصادی ایستاده‌اند، مورد توجه است . توازن دقیق بین روایت تاریخی و پرداخت مستندگونه را حفظ کرده است . پایان فصل با یکی از پرتنش‌ترین و دراماتیک‌ترین «جنگ‌های دامداری» تاریخ غرب، نمایان می‌شود. تصویری واقعی از تضاد بین مالکیت‌های کوچک و نسخه‌های اولیه سرمایه‌داری مدرن جلو می دهد.

لحظات دراماتیک محاصره، مقاومت مردمی و دخالت ارتش برای جلوگیری از جنگ داخلی منطقه را به خوبی نمایش می‌دهد.

*اگر به تاریخ آمریکا، غرب وحشی و موضوعات بومی علاقه‌مندید، پیشنهاد می‌شود مستند «کوین کاستنر، غرب» را تماشا کنید، متنی آموزنده و تصویر شنیداری کامل نسبت به بسیاری مستندهای مشابه ارائه می‌دهد.

محسن سلیمانی فاخر