به‌تازگی فیلم «غلامرضا تختی» به کارگردانی بهرام توکلی در پلتفرم «فیلم‌نت» منتشر شده است. به این مناسبت، نگاهی به این فیلم و جایگاه آن در سینمای بهرام توکلی انداخته‌ایم.
به گزارش فیلم‌نت نیوز، بهرام توکلی بی‌شک یکی از کارگردانان رده بالای سینمای ایران است. دوران فیلمسازی او به دو بخش مستقل قابل تفکیک است. بخش نخست که ساخت فیلم‌های شخصی‌ترش را شاهد بودیم؛ فیلم‌هایی که در هم تنیدگی محتوا، فرم و دنیای اثر از جنس نگاه خاص توکلی بود و زاویه نگاه او به دنیا، روابط و سرنوشت بشر را دغدغه اصلی می‌دید. در این دوران [بودن در] سینمای بدنه و جریان اصلی… و به اصطلاح جزء تولیدات بزرگ و پرهزینه بودن برای توکلی در اولویت نبود. سینما و فضای شخصی او بود که هدف اصلی بود.
دوران متأخرتر دوران حرکت او به سمت ساخت فیلم‌های بزرگ و ارتقاء استانداردهای کمی و کیفی تولید است؛ دورانی که در آن توکلی با ساخت «تنگه ابوقریب» و«غلامرضا تختی» فضایی تازه و بیشتر مبتنی بر تکنیک و فضاسازی بصری را در پیش گرفته و غلبه تکنیک بر محتوا را پذیرا شده است.
در هر دو برهه ذکر شده توکلی ثابت کرده است که روایت‌گری بصری را به خوبی می‌شناسد و از نظر سطح نگاه و بهره‌گیری از قابلیت‌های مدیوم سینما از کارگردانان بزرگ دنیا هیچ کم ندارد.
«غلامرضا تختی» از آن دسته فیلم‌هایی است که انتظار می‌رفت خیلی پیش‌ترها در سینمای ایران ساخته شود؛ فیلمی بر پایه زندگی قهرمانی وطنی و با اولویت قائل شدن برای سینما و مقهور موقعیت و شخصیت نشدن. توکلی در «غلامرضا تختی» موفق شده از جایگاه یک فیلمساز با کیفیت کنار شخصیت تختی بنشیند و بی‌آنکه دست و دلش بلرزد اثری مبتنی بر نگاه خودش به شمایل تختی بسازد.
فیلم ادعای اینکه به تمام جوانب زندگی تختی پرداخته را ندارد و سو‌گیری اصلی آن چگونگی شکل‌دهی جامعه اطراف یک قهرمان، به هویت قهرمانی او و همزمان به زیر کشیدن آن قهرمان توسط همان اجتماع است (تداعی‌کننده عنوان کتابی به نام جامعه‌شناسی نخبه‌کشی).
با این همه اما به دلیل اینکه آن اجتماع و ویژگی‌هایی که تختی را به زیر کشید همچنان پابرجاست و این روزها به راحتی می‌تواند یک فیلم یا فیلمسازش را نابود کند، در شخصیت‌پردازی تختی نوعی نگاه تک‌وجهی در کار بوده تا جایی که تختی شمایلی مسیح‌وار یافته است. نکته دیگر نه چندان دلچسب فیلم فدا کردن کیفیت بازی به پای شباهت ظاهری بازیگران نقش تختی در سنین مختلف است. این مهم در بزنگاه‌هایی که تختی باید بدون بیان دیالوگ و با بهره‌گیری از فیزیک و مدل نگاهش درونیاتش را به مخاطب منتقل کند به وضوح به چشم می‌آید.
در مجموع اما «غلامرضا تختی» اثری در سطح بین‌المللی است که می‌تواند معرف شمایلی حداقلی از یک قهرمان وطنی به مخاطبان جهانی فیلم باشد. این وجه فیلم باعث می‌شود تا «غلامرضا تختی» به نقطه عطفی در فیلمسازی ایرانی بدل شود؛ نقطه‌ای که پیش‌تر با «تنگه ابوقریب» توسط خود توکلی لمس شده بود.
محمدرضا مقدسیان
منبع: سینماسینما
