به گزارش فیلم‌نت نیوز، میان طنزپردازان برآمده از تلویزیون و دهه ۷۰ سه چهره شاخص با سه رویکرد متفاوت در کمدی همچنان به کار خود ادامه داده‌اند؛ رضا عطاران با کمدی اجتماعی و رئالیستی، سعید آقاخانی با کمدی برآمده از شرایط روز جامعه و مهران مدیری با نوعی از کمدی فانتزی و گا‌ه تخیلی که به دلیل نگاه ویژه‌اش به مقوله طنز، آثارش چالش‌های بیشتری در ذهن مخاطب ایجاد کرده است.

سریال‌های کمدی عطاران و آقاخانی با رویکردی اجتماعی شباهت‌هایی با هم دارند و هر دو از مسائل روز بهره گرفته‌اند، آثار اولیه مهران مدیری هم حدوداً نزدیک به همین گونه بود اگرچه که از همان ابتدا نمونه‌ای از طنز موقعیت و تخیل در آثارش وجود داشت که پس از سریال «شب‌های برره» آهسته آهسته رویکرد رئالیستی آثارش کمتر و تخیل و فانتزی رشد بیشتری در محتوا و فرم آثارش داشت و آنچه در «مرد هزار چهره»، «در حاشیه» و «قهوه تلخ» اتفاق افتاد نمونه همین تغییر محتوایی است.

مهران مدیری مجدداً در «هیولا» و «دراکولا» دو مجموعه متاخرش اگر چه از فضای امروز جامعه بهره برده است اما با ایجاد طنز موقعیت و اغراق و بزرگ‌نمایی در خصلت‌های انسانی تلاش کرده طنزی برآمده از موقعیت و کمدی خصایص را بوجود آورد. نکته مهم در کار‌های مهران مدیری آنجاست که هر زمان مجموعه‌ای را همزمان با پخش و با فاصله چند قسمت تولید می‌کند، بازخورد‌های مخاطبان را در اثر لحاظ می‌کند و به همین دلیل است که قسمت‌های نخست مثلاً «پاورچین» و یا «نقطه چین» و حتی «شب‌های برره» تفاوتی بزرگ که در روایت و چه در شکل‌گیری شخصیت با قسمت‌های میانی و پایانی دارد.

سریال «قهوه پدری» محصول جدید فیلم‌نت ادامه تلاش مدیری برای رسیدن به کمدی مولف ایرانی است؛ کمدی‌ای که در آن محتوا و داستان برگرفته از اتفاقات عادی و تلخ و غم آلود روزانه اکثریت جامعه است و در بیشتر موارد علاوه بر نیشتری درباره عادات و رفتار‌های غلط اجتماعی و فرهنگی، تلاش می‌کند ماجرایی جهان شمول‌تر را پوشش دهد. مواردی که هر بیننده در جای خود با آن مواجهه بوده است، از بیکاری و گرانی و تورم و بی‌پولی گرفته تا معضلات فرهنگی و حتی روابط اجتماعی و خانوادگی، اختلاف طبقاتی و اصولاً هر چه که به صورت روزمره در اطراف خود مشاهده می‌کند.

قهوه پدری اختصاصی در فیلم‌نت

مهران مدیری با استفاده از همین تلخی‌ها از همان ابتدا پازل داستانی‌اش را مشخص می‌کند و هوشمندانه لبه تیز انتقادهای خود را متوجه همان بخشی می‌کند که باید. مهم‌تر اینکه در دل یک روایت ساده از یک خانواده معمولی، بزرگ نمایی از جامعه اتفاق می‌افتد که در آن فرهنگ حلقه فراموش شده است و تنها مسائل مادی است که افراد را تحت سلطه خود قرار داده است.

مهران مدیری در «قهوه پدری» همانند دیگر آثارش اگرچه جامعه امروز را زیر ذره‌بین برده است اما در نشانه‌گذاری‌ها فضایی خلق کرده است که بیشتر به سمت فانتزی می‌رود که نوعی ادای دین یا الهام از آثار وودی آلن که او نیز بر بستر واقعیت فانتزی‌های ذهنی‌اش را پیش می‌برد، است.

نکته قابل توجه در «قهوه پدری» استفاده از نمونه‌های مختلف کمدی است. مدیری علاوه بر استفاده از کمدی موقعیت که مبتنی بر جدیت آدم‌ها و رویداد‌ها در بستری از موقعیت‌های غیر معمول است، از سایر گونه‌های کمدی نیز بهره برده است.
در سریال «قهوه پدری» علاوه بر اینکه زندگی و کاراکتر‌های داستان کاملاً جدی هستند و همین موجب موقعیت کمدی می‌شود، مهران مدیری از نمونه‌های دیگری همانند کمدی طبع (شوخی با خصلت‌های انسانی) و کمدی بیانی (استفاده از نوع بیان، تکه کلام‌ها و نوع گفتار کاراکتر) و همچنین کمدی رفتار با استفاده از رفتار‌های عجیب در عین حال باورپذیر بهره برده است؛ کاری که پیش از این در سایر آثارش نیز از آن استفاده کرده اما در «قهوه پدری» شاهد شکلی پخته‌تر و هماهنگ‌تر هستیم که به کمدی سیاه پهلو می‌زند.

در «قهوه پدری» اتفاق اصلی می‌تواند دستمایه یک درام اجتماعی رئالیستی شود، مرد کتابفروش و اهل فرهنگی که تا به حال آزارش به کسب نرسیده و یک خانواده کاملاً مقید و اتوکشیده و مظلوم دارد به ناگهان با مشکلات مختلفی روبرو می‌شود که ناچار می‌شود بزرگترین تصمیم و ریسک زندگی‌اش را بگیرد که ممکن است او را با چالش‌هایی به مراتب دشوارتر از زندگی و مشکلاتش روبرو کند. نمونه‌های مختلفی از این داستان چند خطی را می‌توان در بسیاری از آثار درام سینمای ایران و جهان دید اما مدیری از این داستان در جهت عکس و در خدمت کمدی بهره برده است.

بیشتر بخوانید

مهران مدیری با «قهوه پدری» سراغ رانت‌خواران رفت

«قهوه پدری» و تلاش یک خانواده‌ برای رهایی

«قهوه پدری» خانواده‌دار است!

نکته جذاب دیگر در روایت مدیری آنجاست که در «قهوه پدری» قسمت نخست را به معرفی آدم‌ها، خصوصیات و رفتار آن‌ها اختصاص داده است و در ادامه با ایجاد چالش تا قسمت سوم کاری کند که گره اصلی برای کنش‌های بعدی آنچنان بزرگ ایجاد شود که بیننده در ادامه آنچه را اتفاق می‌افتد بپذیرد و با آن همراه شود؛ اتفاقی که دقیقاً طبق زمان‌بندی داستان دقیقاً در پایان قسمت سوم و تصمیم پدر با ایجاد حس تعلیق در مخاطب اتفاق افتاده تا بیننده مشتاق چگونگی اتفاقات بعدی باشد. ماجرا‌هایی که بر اساس کاراکتر‌های معرفی شده احتمالات متعددی را به ذهن مخاطب می‌آورد و جذابیت بیشتری به حدسیات بیننده منتقل می‌کند و به واسطه آشنایی قبلی حس همذات پنداری را در بیننده تقویت و او را به دیدن آنچه اتفاق خواهد افتاد راغب‌تر می‌کند.

تجربه کمدی‌های پیشین در فضای پلتفرم‌ها به جز چند نمونه اندک همانند «دفتر یادداشت» یا «تموم عمر چند تا بهاره» چندان موفق نبوده است. برخی به دام لودگی و شوخی‌های سخیف افتاده‌اند و برخی در ایجاد شوخی‌ها موفق نبوده‌اند اما مجموعه «قهوه پدری» به دلیل ساختار طنز تلخی که دارد در جای درست خود قرار دارد، نه دچار شوخی‌های نازل و سطحی است و نه قرار است مخاطب را به قهقهه بکشاند. هدفش تلنگری به بیننده است تا در یک فضای آرام و در یک کمدی سیاه جهان اطرافش را به گونه‌ای دیگر ببیند و با آن همراه شود.

مهران مدیری در این سال‌ها نشان داده است که داستانش را بر اساس هرچه پیش آید پیش نمی‌برد و از همان آغاز می‌داند که قرار است در انتها به چه دست پیدا کند. احتمالاً «قهوه پدری» در ادامه آن مسیر و پختگی نویسنده و کارگردان می‌تواند تا پایان مخاطبانش را راضی نگه دارد تا به دنبال آدم‌های قصه حرکت کند و ببیند سرانجام روزگار این خانواده چه خواهد شد.

نوید جعفری نویسنده و منتقد سینما تئاتر