مهجورترین فیلم جین هکمن که باید ببینید/ نقد راجر ایبرت بر «حرکت‌های شبانه»

به گزارش فیلم‌نت نیوز، بیش از یک ماه از اعلام خبر درگذشت نامتعارف جین هکمن بازیگر بزرگ آمریکایی به همراه همسرش بتسی آرکاوا می گذرد و هنوز بعد از گذشت بیش از یک ماه رسانه‌های آمریکایی درباره جزییات علت درگذشت این بازیگر و همسرش روزانه مطالب تازه ای منتشر می کنند. در این میان علاقه مندان سینمای هکمن نیز به بررسی آثار این بازیگر می پردازد. پیش از این در همین رسانه تعدادی از مشهورترین فیلم‌های این ستاره بزرگ سینمای آمریکا را مورد بررسی قرار داده بودیم حالا اما می خواهیم به یکی از مهجورترین و در عین حال بهترین آثار هکمن که به عنوان دست کم گرفته شده ترین فیلم این بازیگر نیز شناخته می شود، بپردازیم؛ فیلمی که تابستان امسال در فقدان ستاره اش ۵۰ ساله می شود. عنوان این فیلم نوآر «حرکت‌های شبانه» است که آرتور پن فیلمساز مهم دهه‌های ۶۰ و ۷۰ میلادی آمریکا آن را ساخته است. در ادامه نقد راجر ایبرت منتقد برجسته آمریکایی را درباره این فیلم می خوانیم.

«به نوعی در تاریخ اکران نزدیک به همِ دو فیلم، طعنه و گوشه و کنایه‌ای وجود دارد؛ یک فیلم که مدعی است از رمان‌های کارآگاهی راس مک‌دونالد الهام گرفته و البته این طور نیست و فیلم دیگر که این ادعا را ندارد اما یک پیروزی و موفقیت در سنت کارهای مک‌دونالد به شمار می آید. فیلم اول اثر ملال آور «دراونینگ پول» است که پل نیومن یکی از کم اهمیت ترین نقش آفرینی‌هایش را در آنجا به نمایش گذاشته است و دومی فیلم «حرکت‌های شبانه» به کارگردانی آرتور پن با یک جین هکمن ظریف و محکم در نقش یک کارآگاه خصوصی ناظر بر اتفاقات.

«حرکت‌های شبانه» یکی از بهترین تریلرهای روانشناختی، در این بازه طولانی، احتمالا از بعد از فیلم «حالا نگاه نکن» ساخته نیکلاس روگ است. فیلم «حرکت‌های شبانه» یک اِندینگ (پایان بندی) دارد که نه تنها یک غافلگیری تمام عیار است-کاری که انجامش به اندازه کافی آسان است- بلکه همه چیز را به شیوه ای جدید کنار هم می آورد، روشی که ما قبلا به آن فکر نکرده بودیم و شیوه ای که تقریبا به صورتی تحمل ناپذیر اندوهبار و تکان دهنده است. فیلم ساخته استادی است که قبلا «بانی و کلاید» و «رستوران آلیس» را ساخته و حالا به سبب یک الگوی قراردادی نامناسب فقط در شمار کمی سالن سینما به نمایش درآمده است با این وجود اگر فیلم‌های سبک کارآگاه خصوصی را دوست دارید این فیلم را پیدا و تماشا کنید.

کارآگاه خصوصی این فیلم نامش هری مازبی است شاید این نام به نقش آفرینی عالی هکمن در فیلم «مکالمه» ساخته کوپولا و شخصیت هری کاول اشاره دارد، شاید هم نه. او یک فوتبالیست حرفه ای سابق و مردی با هوشِ قابل توجه است، همسرِ هری، سوزان کلارک یک شغل و بیزینس مربوط به وسایل عتیقه را اداره می کند. هری یک کارآگاه خصوصی است و دلایلش پشت انتخاب این حرفه به صورتی مبهم به دوران بچگی‌اش برمی گردد. یک زن مطلقه هالیوودی، هری را استخدام ‌می‌کند تا ردی از دختر گمشده اش پیدا کند هری پرونده را به دست ‌می‌گیرد او البته قبل از آنکه به صورت جدی وارد کار شود، به اندازه کافی درنگ ‌می‌کند تا همسر گمشده خود (همسری که در کنارش حضور دارد اما فکرش جای دیگری است) را پیدا کند. به نظر ‌می‌رسد مساله همسر هری یک موضوع نه چندان مهم باشد، همسرش با یک مرد در یک خانه ساحلی در مالیبو رابطه عاشقانه نامشروع دارد. مواجهه هری با آن مرد شبیه به بسیاری از صحنه‌های درون فیلم با دیالوگ‌هایی به قدری صریح و رک و پوست کنده انجام ‌می‌شود، دیالوگ‌هایی که شخصیت‌ها در عین صداقت آن را بیان ‌می‌کنند و شبیه به آثار این ژانر نیست. هری ردپای دختر گمشده را پیش ناپدری اش که یک خلبان خوش مشرب و خون گرم در فلوریداست پیدا ‌می‌کند او به آنجا ‌می‌رود تا دختر را با خود بیاورد. از لحظه ای که چشم هری به معشوقه ناپدری ‌می‌افتد فیلم که تا این لحظه به هر حال جذاب بوده، از اینجا به بعد واقعا اوج ‌می‌گیرد. نقش معشوقه را بازیگر و خواننده نسبتا ناشناخته ای به نام جنیفر وارن بازی کرده است. نگاه سرد و بی اعتنای این دختر با موهای زرد مايل به قهوه اى اش، آن دختر فیلم‌های تبلیغاتی سیگار وینستون را به یاد ‌می‌آورد که سیگار را با لذت ‌می‌کشد و موجی از حسرت را در مردان ایجاد ‌می‌کند. خانم وارن کاراکتر نامتعارف مفرح خیلی جذابی را به شیوه ای نامعمول خلق ‌می‌کند.

قصه فیلم در اطراف عشاق قدیم و جدید مادر و دختر و همینطور گنج غرق شده ‌می‌گذرد و درباره درگیری‌های نسل‌های مختلف و قتل‌هایی است که بسیار پیچیده تر از آنچه در ابتدا به نظر ‌می‌رسیدند، هستند. این‌ها به ویژه تم دختر کوچولوی گمشده  نشان‌های تجاری رمان‌های لیو آرچر نوشته راس مک‌دونالد است. در این جا آلن شارپ فیلمنامه نویس فیلم «حرکت‌های شبانه» به مراتب از این تم‌ها بهتر از سازندگان فیلم «دراونینگ پول» استفاده کرده است آن هم در حالی که «دراونینگ پول» در واقع براساس کتاب مک‌دونالد اقتباس شده است. در پایان فیلم بویژه در آن شوک نهاییِ تشخیص داستان، ما به شدت تحت تاثیر قرار ‌می‌گیریم، هنر البته این نیست، بلکه این است که آیا این اثر به عنوان یک فیلم مهیج و تریلر کار ‌می‌کند؟ جواب بله است این فیلم به اندازه دو فیلم مهیج جواب ‌می‌دهد.» راجر ایبرت منتقد آمریکایی این رویو را روز ۱۱ ژوئن ۱۹۷۵ همزمان با اکران فیلم نوشته بود. این منتقد آمریکایی به فیلم «حرکت‌های شبانه» امتیاز ۴ از ۵ نیز اعطا کرده بود.

محمدامین شکاری