«نوسفراتو»؛ یک فیلم ترسناکِ متفاوت

به گزارش فیلم‌نت نیوز، علاقه‌مندان سینمای وحشت همانند نگارنده بسیارند و احتمالاً به دلیل دیدن نمونه‌های متفاوت در این سال‌ها، تجربه‌های متنوعی را از سر گذرانده‌اند , خصوصاً با شکل‌گیری تکنولوژی‌های جدید در خلق صدا، تصویر و جلوه‌های ویژه، نمونه‌های موفقی از وحشت را تجربه کرده‌اند. نمونه‌های مختلفی از راز و ترس، تقابل میان تاریکی و روشنایی یا پلیدی و پاکی، همواره دستمایه‌ اصلی این آثار بوده و هست.

«نوسفراتو» فیلمی از رابرت اگرز تازه‌ترین اثر در این ژانر است، با این تفاوت که قرار نیست مانند سایر آثار معمول سینمای وحشت فقط شما را بترساند، بلکه فضایی متفاوت با زیبایی‌شناسی و ساختاری افسانه‌ای را ارائه می‌دهد که قطعاً جذاب و دیدنی خواهد بود. این فیلم در واقع بازسازی اثری به نام «نوسفراتو: سمفونی وحشت» محصول ۱۹۲۲، ساخته‌ فردریش ویلهلم مورنائو است؛ اثری از سینمای آلمان که با آمیزه‌ای از وحشت و سبک اکسپرسیونیسم تولید شد و از «دراکولا» برام استوکر الهام گرفت. این فیلم درخشان، سیاه‌وسفید و همچنان اثری قابل توجه در ساختار سینمایی است.

ریشه‌های باستانی و افسانه‌های مربوط به خون‌آشام‌ها، دراکولا و مردان گرگ‌نما در اروپا، به‌ویژه در رومانی، همچنان در باورهای داستانی مردم آن نواحی زنده است. «نوسفراتو» داستان خود را به قرن هجدهم آلمان برده تا از این زمینه‌ فرهنگی و همچنین معماری آن دوره بهره ببرد. نسخه‌ جدید «نوسفراتو» در ژانر وحشت گوتیک و محصول ۲۰۲۳ است و بدون شک، اثری جذاب برای مشتاقان سینمای وحشت خواهد بود. ادبیات گوتیک ارتباط نزدیکی با معماری گوتیک دارد و معمولاً به رازهایی می‌پردازد که در آن‌ها ابهام وجود دارد. افشای تدریجی رازها در طول داستان صورت می‌گیرد و حتی در پایان نیز ممکن است برخی از آن‌ها همچنان مبهم باقی بمانند.

ادبیات گوتیک با ترس‌های درونی آدمی پیوند خورده است و در سینما نیز همان کاخ‌های متروک، قوس‌های نوک‌تیز، پشت‌بندهای بلند، تزیینات شبکه‌ای ظریف، دیوارهای عظیم و گچ‌بری‌های هنرمندانه، به بهانه‌ای برای خلق وحشتی عظیم بدل می‌شوند. نکته‌ جالب‌توجه این است که هنر گوتیک جدید، که زیرشاخه‌ای از هنر مدرن محسوب می‌شود، دقیقاً بر پایه‌ تاریکی و وحشت بنا شده است و «نوسفراتو» ادامه‌ی همین مسیر است. این فیلم دقیقاً از همین الگو بهره گرفته است؛ راز بزرگی که در ابتدا به‌صورت یک شبه‌کابوس نمایان می‌شود و در ادامه به‌تدریج گشوده می‌شود. در عین حال، نسخه‌ی جدید «نوسفراتو» دارای طراحی دقیق در فضاسازی و نورپردازی است، به‌گونه‌ای که از همان لحظات ابتدایی، مخاطب را در زیبایی دلهره‌آور تصاویر غرق می‌کند.

رابرت اگرز در چهارمین ساخته‌ خود به دنبال خلق یک فیلم ترسناک متفاوت از نمونه‌های رایج ژانر خون‌آشام‌هاست. او داستانی را روایت می‌کند که اگرچه در ژانر وحشت قرار دارد، اما در عین حال، فضایی منطبق با قرن هجدهم و تمامی ویژگی‌های آن دوره را در قالبی گوتیک به مخاطب عرضه می‌کند. در روایت اگرز، همانند «دراکولا» برام استوکر یا نسخه‌ی کلاسیک «نوسفراتو»، مرد جوانی وارد قصر تاریک دراکولا می‌شود تا با او برای فروش یک ملک در شهری دیگر قراردادی امضا کند، اما از همان ابتدا هشدارها آغاز می‌شود و حالات روان‌پریشی و بیماری در او شدت می‌گیرد.

صحنه‌های شوکه‌کننده و ترسناک در «نوسفراتو» اندک اما کاملاً به‌جا انتخاب شده‌اند. به جای آنکه مخاطب درگیر بمباران لحظات ترسناک متعدد شود، فیلم حس تعلیق را به‌تدریج افزایش می‌دهد و مخاطب را در انتظار وقوع اتفاقات نگه می‌دارد.
حضور دراکولا نیز به‌آرامی رخ می‌دهد و در لحظات ابتدایی، چهره‌ی او به‌طور کامل نمایان نمی‌شود. این تاخیر، اشتیاق مخاطب برای مواجهه با این شخصیت را افزایش می‌دهد.

در حقیقت، «نوسفراتو» شاهکاری در طراحی بصری و فیلمبرداری است. دقت و ظرافت ویژه در طراحی صحنه و لباس، که نه‌تنها منطبق بر دوره‌ تاریخی است، بلکه از نظر رنگ‌آمیزی نیز به زیبایی بصری فیلم کمک می‌کند، از ویژگی‌های شاخص آن است. تصاویر درخشان فیلم به نقاشی‌های کلاسیک و سورئالیستی پهلو می‌زند و شباهت زیادی به آثار جان مارتین (۱۷۸۹-۱۸۵۴) دارد؛ نقاشی‌هایی که صحنه‌های هولناک، شاعرانه و دراماتیک را با الهام از موضوعات مذهبی و کهن به تصویر کشیده‌اند. فیلم‌برداری درخشان جرین بلاشکه، که پیش‌تر در «مرد شمالی» و «جادوگر» از رابرت اگرز تحسین شده بود، در این فیلم به اوج خود رسیده است. نماهای فیلم با دقت طراحی شده‌اند، با قاب‌بندی‌هایی خاص که در پس‌زمینه‌هایی سایه‌روشن، فضایی سرد، خیال‌انگیز و در عین حال دهشتناک خلق می‌کند.

ایجاد تعادل میان نور و سایه، نه‌تنها به عنوان یک نماد، بلکه به‌عنوان شناسه‌ی «نوسفراتو» و دنیای سیاه او مطرح می‌شود. حرکت آرام سایه‌ها روی دیوارها، درها و پرده‌ها، حسی از ترس و دلهره را القا می‌کند و سلطه‌ شیطانی و ترسناک شخصیت لرد اورلوک را در نظر مخاطب مهم‌تر جلوه می‌دهد. بازی‌های بازیگران فیلم، از جمله بیل اسکاشگورد، نیکلاس هولت، لی‌لی-رز دپ، آرون تیلور-جانسون و ویلم دفو، به فضاسازی و روایت داستانی اثر بیشتری می‌بخشد. انتخاب بیل اسکاشگورد برای نقش لرد اورلوک که پیش‌تر بازی به‌یادماندنی او را در نقش دلقک فیلم ترسناک «IT» دیده بودیم، در این فیلم شمایلی تازه از شخصیت را به نمایش می‌گذارد. صداسازی متفاوت، نفس‌زدن‌های بیمارگونه و دیالوگ‌گویی کشدار او، قطعاً یکی از نقاط قوت فیلم در خلق یک شخصیت ترسناک است.

داستان «نوسفراتو» روایتی عاشقانه در بستر خیال و وحشت است؛ جایی که تنهایی یک دختر، او را به سمت دعوت از هیولا سوق می‌دهد. این رابطه، برای همیشه به رویایی ناتمام برای زن جوان تبدیل می‌شود و در نهایت، عشق اوست که طاعون مرگ را به سوی شهر روانه می‌کند.

«نوسفراتو» اثری قابل‌احترام در سینمای وحشت و گوتیک است. این فیلم با روایت آرام و روان خود، ترس و عشق را هم‌زمان به مخاطب منتقل می‌کند و در کنار داستان، با فیلم‌برداری و نورپردازی درخشان، تجربه‌ای تماشایی را رقم می‌زند.

نوید جعفری نویسنده و منتقد سینما و تئاتر

نوسفراتو را در فیلم نت تماشا کنید