۱۴۰۱/۱۰/۲۵
پلتفرم «فیلمنت» به‌تازگی انتشار تعدادی از فیلم‌های سامان مقدم را در دستور کار قرار داده است. در این راستا آثاری همچون «سیاوش»، «پارتی»، «مکس» و «کافه‌ستاره» از آثار مقدم در فیلمنت منتشر شده‌اند. به این مناسبت نگاهی به کارنامه سینمایی این فیلمساز موفق انداخته‌ایم.
به گزارش فیلمنت نیوز، رسیدن به موفقیت در سینما کار سختی است. اما از آن سخت‌تر، دوام آوردن در سطح اول سینما برای مدتی بیش از دو دهه است. سامان مقدم این ویژگی را داشته و از همان اولین آثارش به یکی از فیلمسازان مهم سینمای ایران تبدیل شده است.
مقدم، که سابقه حضور به‌عنوان دستیار کارگردان را در آثار مطرحی همچون «رد پای گرگ» (مسعود کیمیایی) در کارنامه دارد، فعالیت خود را به‌عنوان کارگردان فیلم‌های بلند داستانی با «سیاوش» (۱۳۷۸) آغاز کرد. درحالی‌که پس از دوم خرداد ۱۳۷۶، تب ساختن فیلم‌هایی جوان‌پسند با محوریت نمایش اختلاف نسل‌ها و دغدغه‌های سرکوب‌شده جوانان آن دوره داغ شده بود، مقدم با اولین ساخته‌اش نشان داد که نبض مخاطب را به‌خوبی در اختیار دارد.
فیلم «سیاوش» داستان مادر سیاوش امین است که بعد از شهادت همسرش ازدواج می‌کند و رابطه گرمی با پسرش ندارد. سیاوش نوازنده است و کنسرت‌هایش طرفدار زیادی دارد. او که به تازگی با خبرنگاری به نام هدیه آشنا می‌شود، با شنیدن خبر زنده بودن پدرش و بازگشتش با آخرین گروه آزادگان به کشور، زندگی‌اش دچار تغییر می‌شود. هدیه تهرانی، علی قربان‌زاده و مهدی خیامی از بازیگران اصلی «سیاوش» بودند.
«سیاوش» با استقبال مطلوبی از سوی منتقدان روبه‌رو نشد اما فروش فوق‌العاده‌اش، جای پای مقدم را در سینمای ایران محکم کرد. «سیاوش» با بیش از یک میلیون و ۷۰۰ هزار مخاطب، در رتبه پنجم پرفروش‌ترین و پرمخاطب‌ترین فیلم‌های سال ۱۳۷۸ سینمای ایران قرار گرفت.
مقدم با دومین ساخته‌اش، «پارتی» (۱۳۷۹) باز هم با جریان‌های روز پیش رفت و یک بار دیگر در جذب مخاطب موفق نشان داد. هدیه تهرانی، علی مصفا، سروش گودرزی، مهدی خیامی و اسماعیل شنگله بازیگران اصلی «پارتی» بودند این‌بار بحث در مورد روزنامه‌نگاران و ارتباط آن‌ها با سیاست بود. فیلم «پارتی» داستان امین حقی، مدیرمسئول نشریه‌ای است که مطالب آن به مذاق خیلی‌ها خوش نمی‌آید. او از جلوی دفتر روزنامه سوار ماشین ناشناسی می‌شود و بعد از شکنجه در یکی از جاده‌های اطراف شهر رها می‌شود و این اتفاق سرآغازی است برای درگیری‌های سیاسی که زندگی او را تغییر می‌دهد.
منتقدان از «پارتی» هم استقبال چندانی نکردند اما فیلم در گیشه موفق بود و با ۱ میلیون و ۸۳ هزار مخاطب و فروشی بالغ بر ۴ میلیارد و ۲۷۵ میلیون ریال، در رتبه پنجم پرمخاطب‌ترین و رتبه ششم پرفروش‌ترین فیلم‌های سال ۱۳۸۰ سینمای ایران قرار گرفت.
درحالی‌که «پارتی» به‌هیچ‌وجه فیلم بی‌حاشیه‌ای نبود و تا پای توقیف هم پیش رفت، سومین فیلم مقدم با عنوان «مکس» از آن هم جنجالی‌تر شد. کمدی-موزیکال «مکس» (۱۳۸۳) با بازی بازیگرانی چون فرهاد آئیش، گوهر خیراندیش، محمدرضا شریفی‌نیا، رامبد جوان، پگاه آهنگرانی و امیر جعفری، داستان خواننده‌ای کافه‌ای در لس‌آنجلس به نام مجید کسرایی است که به‌اشتباه به‌جای یک رهبر ارکستر شناخته‌شده و صاحب‌نام به ایران دعوت می‌شود و حضور او اتفاقات غیرمترقبه‌ای را رقم می‌زند. «مکس» پس از چند ماه توقیف سرانجام پس از تغییر دولت در سال ۱۳۸۴ روی پرده رفت؛ هرچند در نهایت نمایش آن درحالی متوقف شد که فروش بالایی را تجربه می‌کرد. علی‌رغم این مشکلات «مکس»، همچون دو فیلم قبلی مقدم، رتبه پنجم پرمخاطب‌ترین فیلم‌های سال اکرانش را، این‌بار با حدود ۹۰۵ هزار مخاطب، کسب کرد و البته با فروشی بالغ بر ۷ میلیارد و ۲۱۲ میلیون ریال سومین فیلم پرفروش سال ۱۳۸۴ شد. در ضمن «مکس»، در مقایسه با فیلم‌های قبلی مقدم، با استقبال مطلوب‌تری از جانب منتقدان مواجه شد. می‌توان «مکس» را شروع دوران اوج مقدم به‌عنوان یک فیلمساز کاربلد دانست.
«کافه ستاره»، چهارمین فیلم بلند مقدم (۱۳۸۴)، از دید بسیاری از منتقدان گامی رو به جلو در کارنامه او تلقی شد. بر خلاف آثار قبلی مقدم که همگی فیلم‌هایی جنجالی و مستقیماً مرتبط با شرایط سیاسی و اجتماعی روز بودند، «کافه ستاره» یک تجربه آرام و متفاوت بود که داستان زندگی سه زن را در یکی از محله‌های قدیمی تهران روایت می‌کرد. افسانه بایگان، پژمان بازغی، هانیه توسلی، رؤیا تیموریان، حامد بهداد، شاهرخ فروتنیان و مسعود رایگان از بازیگران «کافه ستاره» بودند. چهارمین ساخته سینمایی مقدم در سال ۱۳۸۵ اکران شد و هر چند نتوانست فروش موفق فیلم‌های قبلی را تکرار کند اما جایگاه قابل قبولی در جدول فروش سالانه سینمای ایران کسب کرد و در نهایت با جذب بیش از ۶۷۲ هزار مخاطب رتبه نهم پرمخاطب‌ترین فیلم‌های سال ۱۳۸۵ را به خود اختصاص داد.
پنجمین فیلم سامان مقدم «صد سال به این سال‌ها» (۱۳۸۶) نام داشت که زندگی زنی را در طول سی سال به تصویر می‌کشید. این فیلم با بازی فاطمه معتمدآریا، پرویس پرستویی و رضا کیانیان در نقش‌های اصلی، علی‌رغم نمایش در جشنواره فجر و با وجود دریافت مجوز اکران، در نهایت توقیف شد و هنوز هم اکران نشده است.
«یک عاشقانه ساده» (۱۳۹۰) را می‌توان اولین شکست جدی کارنامه مقدم دانست. این فیلم، همان‌طور که از اسمش هم پیداست، یک عاشقانه روستایی و بدون پیچیدگی‌های مرسوم را به تصویر می‌کشید. مهناز افشار، مصطفی زمانی، احمد مهران‌فر، همایون ارشادی، فرهاد آئیش، آتیلا پسیانی، مهراوه شریفی‌نیا، علی قربان‌زاده و امیرحسین رستمی از بازیگران «یک عاشقانه ساده» بودند. روایت بی‌ظرافت، عدم انسجام ژانری، پایان‌بندی بی‌ربط و تخت بودن شخصیت‌ها از جمله مواردی در این فیلم بودند که مورد انتقاد کارشناسان قرار گرفتند. البته گفته شده که شرایط ساخت بر کیفیت این فیلم تأثیر منفی گذاشته است. فیلمنامه اولیه این کار که «باگت» نام داشت، از داستانی کاملاً کمیک برخوردار بود و تقریباً هیچ ربطی به فیلم نهایی نداشت. هنگام فیلمبرداری، سامان مقدم تشخیص داد که داستان کنونی باید جایگزین داستان قبلی شود و نتیجه، فیلمی شد که توجه کمتر منتقدی را به خود جلب کرد. «یک عاشقانه ساده» در اکران عمومی هم موفق نبود و با تنها ۹۵ هزار مخاطب، رتبه‌ای بهتر از بیست‌ودوم را در جدول پرمخاطب‌ترین فیلم‌های اکران ۱۳۹۱ به دست نیاورد.
بعد از این شکست بود که موفقیت بزرگ دیگری برای مقدم از راه رسید. دو کمدی «نهنگ عنبر» (۱۳۹۳) و «نهنگ عنبر: سلکشن رؤیا» (۱۳۹۵) نه‌تنها به فروش بالایی دست یافتند و اولی حتی در مجموع نظرات قابل قبولی را از سوی منتقدان هم دریافت کرد، بلکه (در کنار فیلم‌های موفق دیگری همچون «ضد گلوله» به کارگردانی مصطفی کیایی) از جمله فیلم‌هایی بودند که منجر به موجی از کمدی‌هایی شدند که با محوریت فضای بسته دهه ۶۰ و تضاد رفتار، پوشش و به‌طور کلّی طرز زندگی جوانان آن موقع با نسل‌های بعدی ساخته می‌شدند. این دو فیلم (با بازی رضا عطاران و مهناز افشار در نقش‌های اصلی) در سال‌های ۱۳۹۴ و ۱۳۹۶ اکران شدند و به ترتیب رتبه‌های دوم و اول جدول فروش سالانه را به خود اختصاص دادند.
سامان مقدم بعد از دو قسمت «نهنگ عنبر» دیگر در سینما در مقام کارگردان فعالیت نکرده و به فعالیت در حوزه مجموعه‌سازی پرداخته است. با این وجود او نشان داده که در تمام این ربع قرن نبض مخاطب را در دست داشته و از نظر اجرایی هم گام‌به‌گام پیشرفت کرده است. با هر متر و معیاری، مقدم را می‌توان یکی از فیلمسازان موفق دو دهه اخیر سینمای ایران دانست.
نغمه دانش آشتیانی
