کریستوفر نولان؛ یک معماساز برای رویاها

قوانین دنیای او با واقعیت جور در نمی‌آید اما خوب در لباس واقعیت جا می‌شود. کریستوفر ادوارد نولان فیلمساز هزارتوهای پیچیده و فلسفی است که به خوبی می‌داند چطور مفاهیم عمیق را با خطوط روایی تودرتو و شکل فیلمسازی عامه پسند کولاژ کند.

به گزارش فیلم نت نیوز، این اواخر به دلیل اکران فیلم اوپنهایمر نام نولان کارگردان صاحب سبک دوباره سر زبان‌ها افتاد و میلیون‌ها نفر منتظر دیدن «اوپنهایمر» در پرده سینما بودند؛ فیلمی که پرده از سبک جدیدی در کارگرانی و قصه گویی نولان برمی‌دارد.

در این مطلب نگاهی به زندگی و سبک فیلمسازی کریستوفر ادوارد نولان می‌اندازیم تا ببینیم چه عناصری در فیلم‌های او باعث محبوبیت بیش از حد آن‌ها شده است. با ما همراه باشید.

زندگینامه کریستوفر ادوارد نولان

دوران کودکی تا نوجوانی نولان

کریستوفر نولان در ۳۰ جولای ۱۹۷۰ در وست مینستر لندن به دنیا آمد. مادرش آمریکایی و پدرش بریتانیایی بود، به همین دلیل کودکی و نوجوانی او در رفت و آمد بین این دو کشور گذشت. پدرش یک سینماگر مشتاق بود، اغلب او را به سینما می‌برد تا طیف وسیعی از فیلم‌ها از هالیوود کلاسیک گرفته تا سینمای خارجی را ببیند و نولان هم در همان دوران کودکی استعداد و شیفتگی خودش را به تخیل و داستان‌پردازی نشان داد. او دو برادر به نام‌های متیو و جاناتان دارد که هر دو آن‌ها نیز فیلمساز هستند.

نولان در ۱۱ سالگی دوربین Super 8 پدرش را قرض گرفت و شروع به فیلمسازی کرد. بازیگران فیلم‌های کریستوفر نوجوان دوستان، خانواده‌اش بودند و در همان فیلم‌ها نشان داد چه قوه تخیل قوی و عجیبی دارد. علاقه اولیه او به فیلمسازی در فیلم کوتاهی به نمایش گذاشته شد که در آن تلاش کرد «جنگ ستارگان» را بازسازی کند و عنوان آن را «جنگ فضایی» گذاشت.

فیلم‌های دوران نوجوانی او متاثر از سینمای آلفرد هیچکاک، آکیرا کوروساوا و استنلی کوبریک بودند و در مدرسه نیز توجه همکلاسی‌ها و معلمان را به خودشان جلب کرده بودند.

نولان در سن ۱۹ سالگی، فیلم سورئال ۸ میلی‌متری «تارانتلا» را به همراه دوستش کارگردانی کرد که در Image Union یک نمایش مستقل فیلم یک اکران داشت.

دوران جوانی و دانشگاه کریستوفر نولان

کریستوفر نولان در سال ۱۹۸۹ کریستوفر نولان به کالج لندن (UCL) رفت و در رشته ادبیات انگلیسی تحصیل کرد و در طول سال‌های کالج هم به ساخت فیلم‌های کوتاه مشغول بود.

تحصیلات دانشگاهی نولان در رشته ادبیات به تحقق آرزوهای سینمایی او کمک کرد، در همان دانشگاه نولان به شکل عمیقی روی تکنیک‌های داستان‌نویسی و روایت تحقیق کرد و شکل‌های مختلف داستان‌نویسی را امتحان کرد، به همین دلیل مهارت‌های نویسندگی به شدت تقویت شد. کریستوفر در دانشگاه، کارگردانی ویدئوهای آموزشی شرکتی و صنعتی را انجام می‌داد، قدمی که ورود حرفه ای او به دنیای سینما را رقم زد. همچنین چند فیلم کوتاه نیز در دوران دانشگاه ساخت و سپس اولین فیلم بلندش به نام Following را در سال ۱۹۹۸ درحالیکه ۲۸ سالش بود، ساخت.

دوران ازدواج و فرزندان

کریستوفر نولان با اما توماس ازدواج کرده است که زمانی هر دو دانشجوی دانشگاه کالج لندن بودند و همانجا با هم آشنا شدند. اما توماس یکی از همکاران طولانی مدت او در حرفه فیلمسازی هم بوده است و از سال ۱۹۹۷ تمامی فیلم‌های بلند نولان را تهیه کرده است. همکاری آن‌ها فراتر از زندگی حرفه‌ای آن‌ها است، زیرا آن‌ها با هم یک شرکت به نام Syncopy Inc نیز تاسیس کرده‌اند.

این زوج چهار فرزند دارند. نولان و توماس به حفظ اطلاعات خصوصی زندگی شخصی‌شان معروف هستند و به همین دلیل، اطلاعات عمومی زیادی درمورد زندگی آن‌ها در دست نیست.

نولان و توماس با هم تیم قدرتمندی را در صنعت فیلم تشکیل داده‌اند و همکاری‌هایشان منجر به برخی از تحسین‌شده‌ترین و موفق‌ترین فیلم‌های تجاری اوایل قرن بیست و یکم شده است. رابطه آن‌ها نمونه‌ای از یک ازدواج قدرتمند و همکاری حرفه‌ای است.

کریستوفر نولان چگونه وارد سینما شد؟

همانطور که گفتیم سفر کریستوفر نولان به سینما از اوایل دوران کودکی و با فیلم  «جنگ فضایی» آغاز شد. نکته قابل توجه این است که نولان باتوجه به اینکه ادبیات خوانده است، آموزش رسمی فیلمسازی ندیده است و یک فیلمساز خودآموخته است.

او کار خود را با فیلم های کوتاه در اواخر دهه ۱۹۸۰ و اوایل دهه ۱۹۹۰ آغاز کرد که دوره‌ای بسیار مهم برای توسعه سبک و تکنیک سینمایی او بود. انتقال او از ساخت فیلم کوتاه به فیلم بلند نیز نقطه عطفی در کارنامه اوست. اولین کارگردانی بلند نولان با فیلم Following بود که با دوستانش در آخرهفته‌ها فیلمبرداری کرد. پس از آن فیلم موفق Memento را در سال ۲۰۰۰ ساخت و این فیلم فوق‌العاده او را به عنوان یک چهره برجسته و نابغه در صنعت سینما معرفی کرد. سبک منحصر به فرد او که با روایت‌های پیچیده و داستان‌پردازی بدیع متمایز می‌شود، به سرعت او را به کارگردانی شناخته شده و تأثیرگذار در سینمای مدرن تبدیل کرد.

پس از آن نولان وارد پروژه‌های بزرگ‌تر استودیویی شد. کار او بر روی سه گانه شوالیه تاریکی، که با Batman Begins 2005 شروع شد، فیلم‌های ابرقهرمانی را بازتعریف کرد و هم از نظر انتقادی و هم از نظر تجاری موفق بود. از دیگر فیلم‌های برجسته او می‌توان به Inception 2010، Interstellar 2014 و Dunkirk 2017 اشاره کرد که همگی تمایل او را به روایت‌های پیچیده و مضامین فلسفی نشان می‌دهند.

مروری بر سبک فیلمسازی کریستوفر نولان

سبک فیلمسازی کریستوفر ادوارد نولان دارای مشخصه‌های با اهمیتی است که در ادامه یکی یکی آن‌ها را بررسی می‌کنیم.

۱. ساختار روایی

یکی از ویژگی‌هایی که کریستوفر ادوارد نولان بخاطرش معروف است، روایت و داستان پردازی پیچیده و غیرخطی‌ است. او اغلب فیلم‌هایش را با روایت‌های تکه تکه می‌سازد، مانند Memento که داستان از آخر به اول می‌رود و به‌اصطلاح ترتیب زمانی معکوس دارد، یا Inception که چندین خط داستانی را در سطوح مختلف آگاهی وارد داستان می‌کند یا شامل چندین لایه رویا در رویا در فیلم دیده می‌شود.

این رویکرد نه تنها مخاطب را به چالش می‌کشد، بلکه از او دعوت می‌کند تا فعالانه در کنار هم قرار دادن لایه‌های فیلم در تکمیل کردن داستان مشارکت کند.

۲. مضامین

مضامینی که مکرراً در فیلم‌های کریستوفر نولان دیده می‌شود عبارتند از موارد اخلاقی، انسانی، ماهیت، واقعیت، و درک انعطاف‌پذیر از زمان. به عنوان مثال در فیلم  Inception با مضمون واقعیت بازی می‌شود، دستکاری زمان در فیلم‌های Interstellar و Dunkirk دیده می‌شود و کاوش در هویت و حافظه مضمون اصلی فیلم Memento است. این مضامین اغلب پس از پایان فیلم، مخاطب را به تأمل وامی‌دارند.

۳. زیبایی‌شناسی بصری

با وجود پیشرفت تکنولوژی CGI، نولان ترجیح می‌دهد تا جایی که ممکن است از جلوه های practical استفاده کند. او معتقد است که به جای تکیه بر جلوه‌های پس از تولید، بیشتر عناصر بصری فیلم را درون دوربین خلق می‌کند. او اغلب از دوربین‌های IMAX و فیلم ۷۰ میلی‌متری استفاده می‌کند.

این رویکرد در سه گانه «شوالیه تاریکی»، جایی که او از حداقل CGI استفاده کرد مشهود بود. در Interstellar نیز  اغلب با دوربین‌های IMAX تصویربرداری شده است که وضوح بالاتر و تجربه ای ملموس‌تر در فیلم از آب درآمد. این رویکرد در تصاویر واقعی Dunkirk نیز مشهود است که باعث می‌شود مخاطبان تجربه شیرینی از دیدن یک فیلم با تصاویر نزدیک‌تر به واقعیت داشته باشند.

۴. موسیقی و صدا

کریستوفر نولان با آهنگسازانی مانند هانس زیمر همکاری‌های زیادی دارد. فیلم‌های نولان اغلب از موسیقی برای تشدید تأثیر عاطفی و روایی استفاده می‌کنند، با موسیقی‌هایی که هم خاطره‌انگیز و هم در داستان سرایی نقش بازی می‌کنند.

۵. ابهام

بسیاری از فیلم های نولان دارای پایان‌هایی هستند که قابل تفسیرند یا سطح مشخصی از ابهام دارند تا مخاطب درگیر تفسیر و مشارکت داشتن در داستان فیلم شود، نمونه بارز اینگونه پایان در فیلم Inception دیده می‌شود.

۶. توجه به جزئیات

فیلم‌های نولان به دلیل توجه دقیق به جزئیات، هم از نظر روایی و هم از نظر جنبه‌های فنی فیلم‌سازی معروف هستند. این دقت به پیچیدگی لایه‌ای و غنای بالای فیلم‌های او کمک می‌کند و برای همین هم هست که مخاطبان فیلم‌های نولان را بارها و بارها می‌بینند و هر بار می‌توانند جزئیات بیشتری را پیدا کنند.

۷. ایجاد تعادل بین هنر و سرگرمی

علیرغم پیچیدگی روایت و عمقی که فیلم‌های نولان دارد، او توانایی منحصربه‌فردی در موفق ساختن فیلم‌هایش از نظر تجاری نشان داده است. یعنی فیلم‌ها را فقط برای سلیقه خاص نمی‌سازد و سعی می‌کند داستان‌های پیچیده را در هاله‌ای از سرگرم‌کنندگی به مخاطب ارائه دهد.

به طور خلاصه می‌توان گفت، سبک فیلمسازی کریستوفر نولان با پیچیدگی روایی، عمق فلسفی، جلوه‌های بصری نزدیک به واقعیت، استفاده نوآورانه از فناوری و تعادل بین هنر و سرگرمی سبک‌ کلی فیلمسازی نولان را شکل می‌دهد.

جوایزی که کریستوفر نولان برده است

کریستوفر نولان از ابتدای شروع به‌کارش تا همین امروز بارها و بارها مورد ستایش و تحسین مخاطبان و جشنواره‌ها قرار گرفته است. او در طول دوران حرفه‌ای خود جوایز و نامزدی زیادی دریافت کرده است.

با این حال، در حالیکه او با افتخارات مختلفی شناخته شده است، با وجود چندین نامزدی، تابحال جایزه اسکار بهترین کارگردانی را دریافت نکرده است. در زیر فهرستی از جوایز مهمی که او برنده شده است آورده شده است:

جوایز انجمن کارگردانان آمریکا (DGA)

۱. جایزه DGA برای کارگردانی برجسته برای فیلم Inception

جوایز آکادمی فیلم بریتانیا (بفتا)

۱. جایزه کارگردانی دیوید لین برای Inception

۲. بهترین فیلم بریتانیایی برای Following

جوایز انجمن نویسندگان آمریکا (WGA)

۱. جایزه WGA برای بهترین فیلمنامه برای Inception

جوایز Saturn

۱. بهترین نویسندگی برای Memento

۲. بهترین فیلم اکشن یا ماجراجویی برای Dunkirk

۳. بهترین فیلم علمی تخیلی برای Inception

۴. بهترین کارگردان برای فیلم Inception

۵. بهترین نویسندگی برای Inception

جوایز Hugo

۱. بهترین نمایش دراماتیک برای Inception

جوایز Empire

۱. بهترین کارگردان برای «شوالیه تاریکی»

۲. بهترین فیلم برای Inception

۳. بهترین کارگردان برای فیلم Inception

۴. جایزه Inspiration

جوایز فیلم منتخب منتقدان

۱. بهترین فیلم اکشن برای Dunkirk

جوایز Satellite

۱. بهترین فیلمنامه اورجینال برای Memento

۲. بهترین فیلمنامه اقتباسی برای «شوالیه تاریکی» (۲۰۰۹، مشترک با جاناتان نولان)

جوایز Independent Spirit

۱. بهترین فیلم Memento

حلقه منتقدان فیلم لندن

۱. بهترین کارگردان سال برای Inception

National Board of Review

۱. بهترین کارگردان برای فیلم Inception

جوایز انجمن منتقدان فیلم آنلاین

۱. بهترین کارگردان برای Memento

۲. بهترین فیلمنامه، اورجینال برای Memento

این فهرست برخی از جوایز مهمی را که نولان برنده شده است، نشان می‌دهد اما شامل نامزدی‌های مکرر او در اسکار نشده است.

در پایان

کریستوفر نولان ذوق و سلیقه خاصش در فیلمسازی را با عشق به معما‌ها، پیچیدگی‌های روایی، مضامین فلسفی و وجودی درهم آمیخته است. فیلم‌های او اغلب شبیه پازل‌های پیچیده‌ای هستند که مخاطب را دعوت می‌کنند تا درگیر در کنار هم کردن قراردادن قطعات پازل شده و داستان را تکمیل کند.

کریستوفر نولان نابغه یکی از مهم‌ترین فیلمسازان سینماست که توانسته با شکل روایتی خود طیف وسیعی از مخاطبان را به فیلم‌هایش جذب کند. برای همین هم وقتی خبر می‌رسد که یک فیلم جدید می‌سازد همه برای اکران شدن و دیدنش لحظه شماری می‌کنند.