استدی‌کم پاسخ تکنولوژی به تکان‌ها در سینما

به گزارش فیلم نت نیوز، وقتی سینما از قاب‌های ثابت و سه‌پایه‌ای فاصله گرفت و به دنبال حرکت روان همراه کاراکترها رفت، یک مانع بزرگ سر راه فیلمبرداران قرار داشت: لرزش ناخواسته. کافی است یک بازیگر را در راهرو دنبال کنید تا ببینید اپراتور هر قدم تکان‌های ریز و درشت در تصویر به وجود می‌آورد. استدی‌کم پاسخ سینما به این مشکل بود؛ ابزاری مکانیکی که حرکت بدن را از حرکت دوربین جدا می‌کند و اجازه می‌دهد قاب نرم و معلق روی فضا حرکت کند به گونه‌ای که انگار روی ریل نامرئی سوار شده است.

استدی‌کم چیست و چرا اختراع شد؟

در آغاز استدی‌کم نام یک محصول تجاری بود و نه تعریفی برای یک نوع حرکت دوربین. این فناوری در دهه هفتاد میلادی وارد سینما شد و با حل مشکل لرزش هنگام حرکت نگاه تازه‌ای به فیلمبرداری پویا داد. ایده اصلی آن همراهی آزادانه دوربین با بازیگر بدون وابستگی به ریل‌ها و تجهیزات سنگین بود. نتیجه سیستمی شد که آزادی فیلمبرداری روی دست را با نرمی حرکت دولی و ثبات سه‌پایه ترکیب می‌کند و امکان حرکت روان دوربین را در فضاهای مختلف فراهم می‌سازد.

ایده‌ اصلی استدی‌کم از این واقعیت می‌آید که حرکت بدن انسان همواره با لرزش‌های ریز همراه است. اگر دوربین روی سیستمی قرار بگیرد که این نوسان‌ها را جذب کند، تصویر به‌مراتب نرم‌تر خواهد شد. استدی‌کم چنین نقشی دارد و مانند یک واحد شناور عمل می‌کند که هرچند روی بدن اپراتور قرار می‌گیرد، حرکتش را به‌صورت مستقل و کنترل‌شده حفظ می‌کند.

سه عضو اصلی استدی‌کم

یک سیستم حرفه‌ای استدی‌کم سه جزء کلیدی دارد که مثل یک بدن کامل کار می‌کنند.

جلیقه: نقطه اتصال به بدن

اپراتور استدی‌کم یک جلیقه سخت و محکم می‌پوشد که وزن تمام سیستم و دوربین را روی شانه‌ها و لگن پخش می‌کند. اگر این جلیقه نباشد، وزن زیاد دوربین و باتری‌ها خیلی زود اپراتور را زمین‌گیر می‌کند. این جلیقه پایه اتصال تمام قطعات و تکیه‌گاه اپراتور است و به او اجازه می‌دهد ساعت‌ها بدون خستگی کار کند.

بازوی ایزو-الاستیک: جذب‌کننده ضربان قدم‌ها

جلیقه به بازوی فنردار دو‌تکه‌ای وصل می‌شود که وزن سیستم را خنثی و حرکت بدن را جذب می‌کند. این بازو با واکنش کشسان خود جلوی انتقال بالا و پایین شدن بدن به دوربین را می‌گیرد. قدم زدن، دویدن، بالا رفتن یا نشستن، همه به‌وسیله‌ی بازو تبدیل به حرکتی نرم‌تر و خطی‌تر می‌شوند.

اسلد و گیمبال: مغز و ستون مرکزی

در نهایت بازو وزن را به یک ستون عمودی به نام اسلد منتقل می‌کند که دوربین در بالا و باتری‌ها و مانیتور در پایین آن قرار دارد. در میانه این ستون یک گیمبال چندمحوره‌ی بسیار نرم قرار گرفته که اجازه می‌دهد اسلد آزادانه بچرخد و در برابر پیچ و تاب بدن مصون باشد. گیمبال همان نقطه‌ای است که کنترل دقیق قاب از طریق نوک انگشتان اپراتور انجام می‌شود.

راز فیزیکی استدی‌کم: جابه‌جایی مرکز ثقل

در فیلمبرداری روی دست، وزن دوربین متمرکز در همان بدنه است و به همین دلیل هر لرزش کوچک بدن مستقیما وارد تصویر می‌شود. در مقابل استدی‌کم جرم را در امتداد یک ستون عمودی پخش می‌کند و مرکز ثقل را به نقطه‌ای میان دوربین و وزنه‌های پایینی منتقل می‌سازد. این چیدمان باعث می‌شود واکنش سیستم به تغییر زاویه کندتر شود و حرکت‌های ریز بدن تأثیر کمتری بر قاب بگذارند، درست شبیه یک میله بلند که چرخاندنش به نیروی بیشتری نیاز دارد.

در بخش پایینی ستون نیز وزن کمی بیشتر در نظر گرفته می‌شود تا اسلد تمایل طبیعی به حالت عمودی داشته باشد. به همین دلیل اگر اپراتور برای لحظه‌ای کنترل را رها کند، سیستم همچنان متعادل باقی می‌ماند. همین تعادل ذاتی است که اجازه می‌دهد حتی هنگام دویدن، مسیر حرکت دوربین نرم و قابل کنترل حفظ شود.

«راه‌رفتن نینجایی»؛ بخشی از حذف لرزش با بدن، نه فقط ابزار

اپراتورهای استدی‌کم تکنیک‌های خاص راه رفتن تمرین می‌کنند. زانوها همیشه کمی خم است تا ضربه پا جذب شود. گام‌ها نرم و لغزشی برداشته می‌شوند نه ضربه‌ای. قسمت بالای بدن ثابت نگه داشته می‌شود و تغییر مسیر بیشتر از لگن و پا مدیریت می‌شود. این ترکیب همراه بالانس دقیق و بازوی ایزو-الاستیک، باعث می‌شود مسیرهای سخت و ناهموار در تصویر نامرئی شوند.

هنگام دویدن لرزش واقعا چه می‌شود؟

تصور کنید اپراتور پشت بازیگر در یک راهرو می‌دود. بدنش ضربه‌های متوالی دریافت می‌کند اما:

• جلیقه تکان‌ها و وزن را پخش می‌کند.

• بازو ضربان عمودی بدن را جذب می‌کند.

• اسلد با مرکز ثقل پایین خود عمودی می‌ماند و سریع صاف می‌شود.

• گیمبال پیچش بدن را از قاب جدا می‌کند.

خروجی چیزی است که بیشتر شبیه سر خوردن روی هواست تا دویدن روی زمین. لرزش صفر نمی‌شود اما تبدیل به حرکت طبیعی، کم‌فرکانس و روان می‌شود. این همان کیفیتی است که تماشاگر با آن زندگی می‌کند بدون اینکه متوجه فیزیک پشت آن شود.

چرا با وجود گیمبال‌های الکترونیکی هنوز استدی‌کم زنده است؟

امروز گیمبال‌های موتوری ارزان و فراگیرند اما فیلمسازان حرفه‌ای هنوز استدی‌کم را در صحنه‌های مهم ترجیح می‌دهند.

استدی‌کم یک سیستم کاملا مکانیکی است و به همین دلیل واکنش‌های آن طبیعی و بدون تاخیر اتفاق می‌افتد. حرکت دوربین از طریق بدن اپراتور شکل می‌گیرد و همین موضوع باعث می‌شود ریتمی انسانی وارد تصویر شود، شبیه اجرایی که یک نوازنده به قطعه موسیقی جان می‌دهد. نتیجه تصویری است که بیش از حد مصنوعی یا دیجیتال به نظر نمی‌رسد و زنده‌بودن حرکت را حفظ می‌کند.

از نظر فنی این سیستم توان حمل تجهیزات سنگین سینمایی را هم دارد و می‌تواند با لنزهای بزرگ، سیستم فوکوس حرفه‌ای و چند مانیتور به‌درستی کار کند. شاید مهم‌ترین ویژگی آن کیفیت حرکتی باشد که اغلب فیلمی توصیف می‌شود، حرکتی که کمی ناپایداری کنترل‌نشده و تنفس انسانی در خود دارد و دقیقا به همین دلیل از تصاویر بیش‌ازحد صاف و رباتیک متمایز می‌شود.

کار با استدی‌کم آسان نیست و فشار فیزیکی زیادی به اپراتور وارد می‌کند اما در برداشت‌های طولانی و پیچیده، به ابزاری قابل اتکا تبدیل می‌شود که کنترل و تداوم حرکت را هم‌زمان ممکن می‌سازد.

حرکت روان تصادفی نیست

عملکرد استدی‌کم بر پایه ترفند جادویی نیست بلکه از مجموعه‌ای از اصول روشن فیزیکی شکل می‌گیرد. با جابه‌جا شدن مرکز ثقل و افزایش اینرسی، واکنش سیستم به لرزش‌های ناگهانی کند می‌شود. بازوی فنری حرکت‌های عمودی بدن را جذب می‌کند و گیمبال چرخش‌های ناخواسته اپراتور را از مسیر دوربین جدا نگه می‌دارد. همه این اجزا زمانی به نتیجه می‌رسند که با کنترل بدنی و مهارت اپراتور همراه شوند.

آنچه در تصویر دیده می‌شود حرکتی نرم و پیوسته است، اما پشت این نرمی یک سازوکار دقیق و قابل توضیح قرار دارد. درک این مکانیزم‌ها برای فیلمبردار به اندازه داشتن خود ابزار اهمیت دارد چون هرچه شناخت از فیزیک حرکت بیشتر باشد، امکان خلق تصاویری فراهم می‌شود که در ظاهر جادویی‌ هستند، اما ریشه در منطق دارند.

مازیار دهقان

بیشتر بخوانید

چرا فیلمسازان بزرگ همچنان آنالوگ را ترجیح می‌دهند

پرینت سه‌بعدی چه امکاناتی به صنعت سینما افزوده است؟