عطایی در ادامه افزود: اکران آنلاین در اواخر پروسه دیده شدن فیلم رخ می‌دهد و معمولاً مستندها اولین نمایششان را در جشنواره‌ها تجربه می‌کنند و بعد شاید به اکران سینماها برسند و در نهایت پس از طی کردن این مراحل به پلتفرم‌ها می‌آیند و با وجود اینکه نمایش آنلاین در پلتفرم‌ها آخرین مرحله عرضه یک اثر مستند به حساب می‌آید، این مرحله اهمیت بالایی دارد چرا که بسیار فراگیر است و هر کس در هر جای ایران می‌تواند با دسترسی به اینترنت اثر را ببیند و از آنجا که در اکران هنر و تجربه بسیاری از شهرستان‌ها سینما ندارند بسیاری از مخاطبان منتظر نمایش آنلاین هستند و به همین دلیل نمایش آنلاین از اهمیت بالایی برخوردار است.
وی درباره ارتباط مخاطب ایرانی با آثار مستند گفت: معمولاً مخاطبان با فیلم‌هایی بیشتر ارتباط برقرار می‌کنند که قصه و شخصیت‌های گیرا و جذابی داشته باشند و مستند یا داستانی بودن یک فیلم چیزی نیست که در ارتباط مخاطب با آن تاثیری جدی داشته باشد. یک فیلم مستند هم می‌تواند قصه‌گو و جذاب باشد و یک فیلم داستانی هم ممکن است ملال آور و حوصله‌سربر باشد. پس فرم فیلم تعیین‌کننده جذب مخاطب آن نیست. مخاطب سینمای ما بیشتر به دیدن فیلم‌های داستانی عادت کرده چون بیشتر این نوع فیلم به او عرضه شده است، ممکن است مستند برایش غیر جذاب به نظر برسد، اما تا زمانی که در اختیارش قرار نگیرد و با آن مواجه نشود نمی‌توان قضاوت کرد.
آشتی بین مستندها و مخاطب
این کارگردان خاطرنشان کرد: وقتی فیلم «در جستجوی فریده» در سینماها اکران شد خیلی از تماشاگران می‌گفتند برای اولین بار است که بلیت خریده‌اند و به دیدن یک اثر مستند رفته‌اند و دیدن یک اثر مستند در سالن سینما برای خیلی‌ها اولین تجربه بود و اکران این نوع فیلم‌ها و رجوع تماشاگران برای اولین بار به سینما برای دیدن این فیلم‌ها اتفاق جالبی بود که متأسفانه خیلی زود پس از این تجربه درگیر شیوع کرونا شدیم و نمایش‌ها به طور کل به سمت نمایش آنلاین رفت و این ارتباط در سینما کم شد اما امروز فیلم‌های مستند در نمایش‌های آنلاین آنقدر موفق هستند که حتی در برخی موارد می‌توانند از فیلم‌های داستانی نیز مخاطب بیشتری داشته باشند و در یک دهه اخیر شاهد هستیم برخی مستندسازها هم به جذب مخاطب توجه دارند و نوعی آشتی بین این سینما و مخاطبان اتفاق افتاده که شاهد هستیم برخی آثار در گیشه هم موفق عمل می‌کنند و امیدوارم نمایش آنلاین مستندها ادامه‌دار باشد چرا که در صورت ادامه‌دار بودن قطعاً گستره مخاطبان بیشتر خواهد شد.
عطایی درباره تأثیر معرفی مستند «در جستجوی فریده» به عنوان نماینده ایران در اسکار بر سینمای مستند گفت: به نظر من مهم‌ترین تأثیر این اتفاق جدی گرفته شدن سینمای مستند بود. فارغ از این بحث که ساز و کار اسکار چیست و چه آثاری را می‌پسندد و کمپین‌های تبلیغاتی آثار معرفی شده به چه شکل هستند اینکه از سینمای ایران مستندی به اسکار برود اتفاقی امیدوارکننده بود و نوعی امیدواری در مستندسازان ایجاد کرد که نشان می‌داد آثار آن‌ها دیده می‌شود و همه توجهات فقط به سینمای داستانی نیست. به نظر من این اتفاق چنین تأثیری داشت و انگیزه‌ای ایجاد کرد که متأسفانه با شیوع کرونا همزمان شد و امکان مانور بیشتر روی آن فراهم نشد.
این کارگردان درباره مستند «در جستجوی فریده» گفت: در این مستند ما شخصیتی را دنبال می‌کنیم که قصد داشت به دنبال هویتش بگردد و مسیری در پیش داشت. ابتدای ماجرا کاملاً روشن بود و طبیعتاً در فیلمنامه ما با نشانه‌های ثابت مثل خانواده هلندی او، وضعیت زندگی‌اش، شغلی که داشت و… که در مستند برای معرفی کاراکتر باید استفاده می‌شد روبرو بودیم اما از یک جا به بعد نمی‌دانستیم که قرار است چه اتفاقی رخ دهد که به عنوان مثال می‌توان به نتیجه آزمایش‌ها اشاره کرد و ما واقعاً نمی‌دانستیم جواب چه خواهد بود.
دو پایان برای فیلم تصور کرده بودیم
وی افزود: به طور کل این ویژگی از جذابیت‌های سینمای مستند است که به عنوان کارگردان نمی‌دانید قرار است دقیقاً با چه چیزی روبرو شوید اما در ساخت این فیلم از آنجا که به شخصیت فیلم‌مان اطمینان داشتیم مسیری را که او دنبال می‌کرد به تصویر کشیدیم و خودمان دو پایان برای فیلم در نظر گرفته بودیم و دو سناریوی جدا داشتیم و طبیعتاً اگر اتفاق دیگری می‌افتاد قصه مستند فرق می‌کرد و ما به سمت دیگری می‌رفتیم. در «در جستجوی فریده» بخشی که مربوط به ایران می‌شد ما به عنوان مستندساز کاملاً مشاهده‌گر بودیم و فقط آنچه که اتفاق می‌افتاد را ثبت می‌کردیم.
عطایی در پاسخ به پرسشی درباره نگرش مستند به اکتسابی یا ذاتی بودن فرهنگ گفت: مطمئناً فرهنگ پدیده‌ای اکتسابی است ولی شاید یک سری مسائل مثل خلق و خوی افراد و برخی رفتارها به مسائل ژنتیکی مربوط شود. در این مستند ما به دنبال رد یا اثبات این موضوع نبودیم و ما فقط زندگی فریده را دنبال می‌کردیم و شاید مخاطب بتواند از دنبال کردن زندگی او و اتفاقاتی که برایش رخ می‌دهد به برداشتی درباره اکتسابی و ذاتی بودن برخی موارد رفتاری برسد اما آنچه که ما در این مستند دنبال کردیم جستجویی بود که او برای هویتش داشت و تعلق خاطری که به کشورش احساس می‌کرد. قصه فریده و این مستند می‌توانست در هر جای جهان رخ دهد و مهم تلاش او برای پیدا کردن هویتش بود.
این کارگردان در پایان درباره بازخوردها از سوی مخاطبان این مستند اظهار کرد: خوشبختانه از همان ابتدا که مستند در جشنواره سینماحقیقت اکران شد بازخوردهای خوبی شاهد بودیم و در اکران هنر و تجربه نیز بسیاری با قصه آن ارتباط برقرار کرده بودند و آن را اثری جذاب می‌دانستند ولی طبیعتاً برخی مخاطبان نیز با این اثر ارتباط برقرار نکرده بودند. خوشبختانه در زمان اکران، «در جستجوی فریده» از پرمخاطب‌ترین فیلم‌های هنر و تجربه بود و فکر می‌کنم در اکران آنلاین هم مخاطبانی که این اثر را انتخاب می‌کنند پشیمان نخواهند شد.
برنا
اکران آنلاین در فیلم نت
