به یاد کیومرث پوراحمد

هشتمین پیشنهاد فیلم هفتگی فیلم‌نت نیوز به مروری بر کارنامه زنده‌یاد کیومرث پوراحمد اختصاص دارد.

به گزارش فیلم‌نت نیوز، چهارشنبه ۱۶ فروردین ۱۴۰۲ خبری تلخ، جامعه سینمایی ایران را شوکه کرد: کیومرث پوراحمد درگذشت. به مناسبت این ضایعه بزرگ، هشتمین پیشنهاد فیلم هفتگی فیلم‌نت نیوز به مروری بر آن دسته از آثار خالق «قصه‌های مجید»، «خواهران غریب» و «شب یلدا» اختصاص دارد که در پلتفرم فیلم‌نت در دسترس علاقه‌مندان به سینمای ایران قرار دارند.

بی‌بی چلچله (۱۳۶۴)

لینک تماشا در فیلم‌نت: بی بی چلچله

«بی بی چلچله» دومین فیلم بلند پوراحمد بود. پوراحمد البته قبل از ورود به عرصه ساخت فیلم‌های بلند داستانی و حتی در اولین سال‌های فعالیت در این عرصه، حضور فعالی به‌عنوان کارگردان فیلم‌های کوتاه داشت و خیلی از منتقدان آن سال‌ها معتقد بودند که توانایی‌های پوراحمد در حوزه فیلم کوتاه بیش از استعدادش در ساخت فیلم‌های بلند است. اولین فیلم بلند او به اسم «تاتوره» توجه چندانی را به خودش جلب نکرد و فیلمی کلیشه‌ای تلقی شد. اما «بی بی چلچله» اولین فیلمی بود که نشان داد پوراحمد می‌تواند در عرصه سینمای حرفه‌ای هم موفق باشد و سبک شخصی خود را به دست بیاورد.

فیلم «بی بی چلچله»، داستان پسر جوانی به نام مجید است که به همراه مادر و ناپدری‌اش که مرتب او را کتک می‌زند زندگی می‌کند. مجید تصمیم می‌گیرد در کامیون آقا جواد سوار شود و از آنجا فرار کند، اما وقتی آقا جواد متوجه می‌شود حسابی او را سرزنش می‌کند و به خانه بازمی‌گرداند. مجید که دچار مشکل عاطفی شدیدی شده است با یک درخت درد و دل می‌کند، وقتی آقا جواد پی به این موضوع می‌برد رابطه صمیمانه‌ای با مجید برقرار می‌کند.

داوود رشیدی، علیرضا شجاع‌نوری، سیامک اطلسی و معصومه تقی‌پور از جمله بازیگران اصلی «بی بی چلچله» هستند.

 

به خاطر هانیه (۱۳۷۳)

لینک تماشا در فیلم‌نت: به خاطر هانیه

در زمان ساخت «به خاطر هانیه»، پوراحمد دیگر به یکی از فیلمسازان مهم سینما و تلویزیون ایران تبدیل شده بود. با این وجود دستاوردهای او در تلویزیون (به‌خصوص با سریال شاهکاری همچون «قصه‌های مجید») به‌مراتب بزرگ‌تر از موفقیت‌هایش در سینما به نظر می‌رسید. «به خاطر هانیه» نشان داد که توانایی‌های سینمای پوراحمد به‌مراتب بیش از چیزی است که تا آن روز ردیابی شده بود. «به خاطر هانیه» هر چند در گیشه شکست خورد اما با استقبال قابل توجه منتقدان روبه‌رو شد. احمد طالبی‌نژاد کیفیت این فیلم پوراحمد را چنین توصیف کرده بود: «نشانه‌ای از بلوغی که پیش از این نویدش را داده بودم. یک اثر پرشور و حال، پرکشش، جذاب و خلاصه همه چیز تمام. هر چه فکر می‌کنم حتی یک نمای زائد یا بیهوده در آن نمی‌یابم. اثر ساده‌ای است که با فهم ساخته شده است. یک فیلم آیینی که درونمایه اصلی‌اش ایمان و امید است. و چه خوب توانسته است عناصر مذهبی را در زندگی روزمره آدم‌ها به نمایش درآورد، و چقدر سینمایی است.»

فیلم «به خاطر هانیه» با بازی مهوش افشارپناه، مهدی فقیه و نرگس رفیعی، در یکی از روستاهای بوشهر به نام «تنگک» اتفاق می‌افتد و درباره صیادی به نام زایر علو است که لنجش در دریای توفانی غرق می‌شود. او که به سختی صدمه دیده نجات می‌یابد ولی سایر خدمه لنج طعمه امواج دریا می‌شوند. اهالی روستا و بستگان صیادان، زایر علو را شماتت می‌کنند و او را وامی‌دارند که همراه همسر و پسر و دختر فلجش روستای زادگاهشان را ترک کنند و دچار مشقات فراوانی شوند.

 

خواهران غریب (۱۳۷۴)

لینک تماشا در فیلم‌نت: خواهران غریب

پوراحمد با «خواهران غریب» سرانجام توانست موفقیت تجاری بزرگی را به دست آورد که شایستگی‌اش را داشت. در گذر زمان، این فیلم دیدنی و دوست‌داشتنی جایگاهی همپای «قصه‌های مجید» به‌عنوان یکی از خاطرات مشترک نسل رو به میانسالی امروز به دست آورده است. «خواهران غریب» آن‌قدر فیلم دیده‌شده‌ای است که معرفی بیشتر آن بیهوده به نظر می‌رسد. سینمای کودک و نوجوان در ربع قرن اخیر هرگز به قله‌ای همچون «خواهران غریب» نزدیک هم نشده است. موفق‌ترین فیلم کارنامه پوراحمد از نظر تعداد مخاطب، همچنین نظر منتقدان را هم کم‌وبیش به خود جلب کرد. پوراحمد برای این فیلم سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی را از چهاردهمین دوره جشنواره فیلم فجر به دست آورد. کسب سیمرغ بلورین بهترین طراحی صحنه و لباس (جمشید آهنگرانی)، دریافت دیپلم افتخار بهترین بازیگر زن نقش اول (افسانه بایگان) و نامزدی سیمرغ بلورین در رشته‌های بهترین فیلم و بهترین موسیقی متن (ناصر چشم‌آذر) از دیگر دستاوردهای «خواهران غریب» محسوب می‌شوند.

در فیلم «خواهران غریب» بازیگرانی چون خسرو شکیبایی، افسانه بایگان، لادن طباطبایی، پرویندخت یزدانیان، الهام و الهه علی‌یاری ایفای نقش کرده‌اند. «خواهران غریب» داستان دوقلوهایی به نام‌های نسرین و نرگس را روایت می‌کند که به خاطر جدایی پدر و مادرشان از هم دور مانده‌اند، آنها در جشن مدرسه همدیگر را پیدا می‌کنند و تصمیم می‌گیرند جاهایشان را باهم عوض کنند.

 

شب یلدا (۱۳۸۱)

لینک تماشا در فیلم‌نت: شب یلدا

اگر «شب یلدا» را دیده باشید، شاید با این نظر محبوب موافق باشید که داریم در مورد بهترین فیلم سینمایی کارنامه پوراحمد صحبت می‌کنیم. «شب یلدا» در زمان اکران با استقبال چشمگیر منتقدان روبه‌رو و در گذر زمان به یک فیلم «کالت» تبدیل شد؛ فیلمی که مخاطبان پروپاقرصی پیدا کرد که با آن زندگی کرده‌اند و حتی می‌توانند خیلی از دیالوگ‌های فیلم را هم از بر ذکر کنند. منتقدان در زمان اکران «شب یلدا»، این فیلم را از جنبه‌های زیادی ستایش کردند. به‌عنوان مثال، امیر قادری در مورد این فیلم چنین نوشته بود: «همه‌چیز با یک فقدان اساسی شروع می‌شود. همسر و فرزند حامد، او را ترک می‌کنند و مرد حالا قرار است با این جدایی کنار بیاید. خودش را در خانه با نشانه‌های آشنای مربوط به گذشته بربادرفته حبس می‌کند و چالش اصلی فیلمساز از همین‌جا آغاز می‌شود. پوراحمد مجبور است با یک شخصیت اصلی و در یک مکان کوچک، از طریق کنش‌های بسیار محدودشده قهرمانش، جذابیت یک اثر حدودا نوددقیقه‌ای را حفظ کند، اما این محدودیت‌ها به‌لحاظی به نفع فیلم تمام شده. در این‌جا وحدت زمان و مکان و شخصیت و کنش، انسجام مناسبی به ساختار اثر می‌بخشند و باعث می‌شوند در این تراژدی درباره غلبه فشارهای محیط بر یک مرد، همه‌چیز بر نکته اصلی مورد نظر فیلمساز و گره اصلی فیلم متمرکز شود.»

فیلم «شب یلدا» با بازی محمدرضا فروتن، الهام چرخنده، پرویندخت یزدانیان و هیلدا هاشم‌پور، داستان حامد را به تصویر می‌کشد که پس از ۱۰ سال زندگی مشترک با همسر و دخترش هردوی آنها را به بهانه زندگی بهتر و آزادی به خارج از کشور می‌فرستد اما مدتی بعد از مهاجرت خانواده‌اش دوستانش به او اطلاع می‌دهند که همسرش رفتارهایی مشکوک از خود نشان می‌دهد.

 

گل یخ (۱۳۸۳)

لینک تماشا در فیلم‌نت: گل یخ

در یک نظام صنعتی سینمایی، فیلمسازان (هر چقدر آثارشان از کیفیت فنی بالایی برخوردار باشد) باید به فکر تناسبی میان هزینه و درآمد آثارشان باشند. کافی است یک نفر به‌عنوان «فیلمساز شکست‌خورده» جا بیافتد تا جذب سرمایه برای ساخت فیلم‌های بعدی‌اش به امری بسیار دشوار تبدیل شود. در سینمای ایران شرایط کمی متفاوت است! خرج پول‌های بی حساب‌وکتاب (چه توسط برخی از نهادهای عمومی و چه آن‌چه «سرمایه‌های مشکوک» نامیده می‌شود، باعث شده تا برخی از فیلمسازان پشت سر هم فیلم‌هایی شکست‌خورده بسازند و آب هم از آب تکان نخورد! در چنین شرایطی، کیومرث پوراحمد از معدود فیلمسازانی بود که سعی می‌کرد هرگز به‌عنوان فیلمسازی شناخته نشود که از نظر تجاری شکست خورده است. همین امر، او را به یکی از فیلمسازان قابل احترام چهار دهه اخیر سینمای ایران بدل می‌کند. پس از موفقیت «شب یلدا» در جلب نظر منتقدان، کیومرث پوراحمد به‌سراغ پروژه‌ای کاملا تجاری با عنوان «گل یخ» رفت. پوراحمد در این فیلم از حضور دو فوق‌ستاره سینمای ایران در اوایل دهه ۸۰ (محمدرضا گلزار و الناز شاکردوست) بهره برد و فیلم قدیمی و همیشه محبوب «سلطان قلب‌ها» (محمدعلی فردین) را بازسازی کرد. فیلم البته فروش بدی نداشت اما در نهایت نتوانست انتظارها را از یک فیلم تجاری به کارگردانی فیلمساز کاربلدی همچون کیومرث پوراحمد برآورده کند. منتقدان هم روی خوشی به فیلم نشان ندادند.

در «گل یخ» بازیگرانی چون محمدرضا گلزار، الناز شاکردوست، گوهر خیراندیش، مهدی صباغی و ویشکا آسایش بازی کرده‌اند. «گل یخ» داستان دختری به نام ترگل را روایت می‌کند که از یک ازدواج اجباری می‌گریزد و با مرد دلخواهش به نام عباس عروسی می‌کند. عباس او را نزد مادرش در روستا می‌فرستد و خود برای کار، به کیش می‌رود اما یک زلزله بزرگ همه‌چیز را عوض می‌کند و دو عاشق را از هم جدا می‌سازد.

 

پنجاه قدم آخر (۱۳۹۲)

لینک تماشا در فیلم‌نت: پنجاه قدم آخر

بعد از یکی، دو تجربه نه‌چندان موفق، پوراحمد در میانه‌های دهه هشتاد با فیلم «اتوبوس شب» یک بار دیگر به فیلمساز محبوب منتقدان بدل شد. نگاه انسانی پشت فیلم، بازی‌های درخشان خسرو شکیبایی و مهرداد صدیقیان، ظرافت‌های فیلمنامه‌ای و توانایی قابل تحسین پوراحمد در کارگردانی در فضای محدود (قابلیتی که پیش از آن در «شب یلدا» هم دیده بودیم) در کنار هم «اتوبوس شب» را به یکی از بهترین فیلم‌های کیومرث پوراحمد تبدیل کردند. بنابراین زمانی که پوراحمد به سراغ یک فیلم جنگی دیگر رفت، خیلی‌ها با توقع بالا به سراغ آن رفتند. با این وجود، حاصل کار که «پنجاه قدم آخر» نام داشت، توقعات را از پوراحمد برآورده نکرد. «پنجاه قدم آخر» البته تا قبل از نیم ساعت پایانی یک فیلم کاملا استاندارد و قابل دفاع است و می‌توان حضور یک کارگردان کاربلد را در پشت دوربین احساس کرد. اما در دقایق پایانی همه‌چیز به‌شکل ناباورانه‌ای به هم می‌ریزد و هرآنچه در طول فیلم رشته شده بود، پنبه می‌شود. اگر این اتفاق نمی‌افتاد، «پنجاه قدم آخر» می‌توانست یکی از آثار قابل تامل سینمای جنگ لقب گیرد.

فیلم «پنجاه قدم آخر» با بازی بابک حمیدیان، طناز طباطبایی، فرزین صابونی و سلمان فرخنده ساخته شد و داستان کارشناس کارهای الکترونیکی به نام هرمز است که برای انجام یک عملیات ویژه راهی جبهه می‌شود و، هر چند با فضای جبهه و جنگ بیگانه است، اما موفق می‌شود طی عملیاتی یکی از رادارهای دشمن را از کار بیندازد.

 

کفشهایم کو؟ (۱۳۹۴)

لینک تماشا در فیلم‌نت: کفشهایم کو؟

پرویندخت یزدانیان، بازیگر دوست‌داشتنی سینمای ایران و مادر کیومرث پوراحمد، در اواخر عمل مبتلا به آلزایمر شده بود و به نظر می‌رسد پوراحمد در «کفشهایم کو؟» یکی از بزرگ‌ترین دغدغه‌ها و (شاید) ترس‌های زندگی‌اش را به تصویر کشیده است. حاصل کار هر چند فاصله زیادی با بهترین آثار پوراحمد دارد اما می‌توان آن را یکی از آثار بهتر یک دهه پایانی کارنامه او دانست.

در «کفشهایم کو؟» بازیگرانی چون رضا کیانیان، رویا نونهالی، مجید مظفری، مینا وحید و بهاره کیان‌افشار نقش‌آفرینی کرده‌اند. فیلم «کفشهایم کو؟»، داستان مرد ثروتمندی به نام حبیب است. او به دلیل بیماری آلزایمر توان زندگی مستقل را از دست داده است. تینا دختر حبیب که سال‌ها خارج از کشور زندگی کرده، به خانه پدر می‌آید تا از او مراقبت کند اما …»

فیلم «کفشهایم کو؟» برای تماشای ناشنوایان با زیرنویس فارسی در پلتفرم فیلم‌نت عرضه شده است.

سید آریا قریشی